Serebral palsi genel olarak konuşma, görme ve bilişsel işlev bozukluğu ile ilişkili bir duruş ve hareket bozukluğudur. Doğum öncesi, doğum sırası veya sonrasında oksijen eksikliği, travma veya enfeksiyon gibi nedenlerle beyinde hasar oluşumuna bağlı olarak meydana gelebilir.
Serebral palsili çocuklar hareket etmek, yürümek, dengede durmak, emeklemek gibi motor becerilerle veya kas gücüyle ilgili sorunlar yaşayabilir. Belirtileri şiddetli olan ve özellikle ağız ve yutak bölgesinde sorun olan serebral palsili çocuklar yetersiz beslenme riski altındadır. Reflü, kabızlık gibi sindirim sorunları olan, çiğneme, yutma gibi işlevleri yerine getirmede zorluk yaşayan çocuklarda sağlıklı beslenme daha da zorlaşabilir. Ancak serebral palsili çocuklarda beslenme, sağlıklı gelişimde önemli olduğu kadar tedavi için de tamamlayıcı rol oynamaktadır. Serebral palsili çocuklarda beslenme önemi hakkında birçok bilimsel yazı bulunmaktadır. (1,2,3,4)
Serebral palsili çocukların yeterli beslenmesi zor olabilir ve bu da gelişim sorunlarına yol açabilir. Ancak doğru beslenme ve beslenme teknikleri, serebral palsili birçok çocuğun verimli bir yemek saati geçirmesine, gelişmeleri için ihtiyaç duydukları besinleri alırken yemeğin tadını çıkarmalarına da yardımcı olabilir.
Serebral Palsili Çocuklarda Beslenmeyle İlişkili Sorunlar
Serebral palside çocukların gelişimsel yetersizliklerinin üstesinden gelme şansı erken tedavi ve rehabilitasyon ile mümkün olabilmektedir. Aynı zamanda, beslenme de gelişimsel süreci etkileyen önemli bir konudur. Serebral palsi gibi nörolojik hasara bağlı durumlarda, yetersiz beslenme ile ilişkili çeşitli faktörler vardır. Serebral palsili çocuklarda beslenmeyle ilişkili sorunlar hakkında bilgi sahibi olmak çocuğa yaklaşım konusunda yardımcı olacaktır.
– Zayıf el-ağız koordinasyonu, dudakları kapatmada zorluk, beslenme için bakıcı veya ebeveyne güvenme nedeniyle kendi kendine beslenmeden kaçınmak ve yetersiz gıda alımı söz konusu olabilir.
– Serebral palsili çocuklarda beslenme düzenini etkileyecek reflü ve kabızlık gibi sindirim sorunları yaşanabilir.
–Kısa boy. Bazı durumlarda kullanılan epilepsi ilaçları, D vitamini ve kalsiyum metabolizmasını etkileyebilir. Bu durumda, kemik büyümesi etkilenebilir. Yetersiz beslenmenin giderilmesi, bu çocuklarda büyümeyi her zaman iyileştiremeyebilir. Hastalık ne kadar şiddetli olursa, büyüme sorunu o kadar şiddetli olur.
– Dehidrasyon. Serebral palsili baz çocuklarda tükürük kontrolü sorunu vücuttan aşırı su ve elektrolit kaybına ve dehidrasyona neden olabilir. Ayrıca, bu durum kabızlığın nedenlerinden biridir.
– Osteopeni. Osteopeni, düşük kemik yoğunluğu olarak adlandırılır. Kötü beslenme durumu, ilaçlar, hipotalamik işlev bozukluğu, büyüme hormonu veya tiroid sorunları gibi çeşitli endokrin faktörler, etkisiz kalsiyum ve D vitamini metabolizması, yetersiz güneşe maruz kalma, uzun süreli hareketsizlik, osteopeni için risk faktörleridir.
– Aşırı beslenme. Fazla beslenme de serebral palsili çocuklarda beslenme sorunlarından biridir. Azalan fiziksel aktivite, düşük kalori gereksinimi ve beslenme takibinin yapılmaması, aşırı beslenmeden sorumlu faktörlerden bazılarıdır.
Çocuğunuzun Hangi Besinlere İhtiyacı Var?
Serebral palsili çocukların, tıpkı diğer çocuklar gibi sağlıklı ve dengeli beslenmeye ihtiyacı vardır. Ancak bazen, aktivite düzeylerine ve kas gücüne bağlı olarak daha fazla veya daha az kaloriye ihtiyaç duyabilirler. Örneğin, yüksek kas gücü ve daha yüksek fiziksel aktivite seviyesine sahip bir çocuk daha fazla enerji kullanır ve daha fazla yemeye ihtiyaç duyabilir.
Hareket veya beslenme sorunları nedeniyle diyetlerinde yeterli besin alamayan çocukların kemiklerinin zayıf olması (düşük kemik yoğunluğu) olasıdır. Bu, kemiklerinin kırılma olasılığını arttırabilir.
Kemikleri güçlü tutmaya yardımcı olmak için, serebral palsili çocukların özellikle bu üç besinden yeterince almaları gerekir:
Kalsiyum: Kalsiyum, kemik ve diş yapısını ve işlevini destekleyen bir mineraldir. En iyi kalsiyum kaynakları arasında süt, yoğurt, peynir bulunur.
D vitamini: Vücudun, gıdalardan ve takviye besinlerden kalsiyumu emmesine yardımcı olan bir vitamindir. Somon ve ton balığı gibi balıklarda, süt, portakal suyu ve tahıl gibi ürünlerde bulunur. D vitaminin esas kaynağı ise güneştir. Güneş ışınlarından yeteri miktarda yararlandığımızda vücudumuz D vitamini üretir.
Fosfor: Kemik ve diş oluşumunda rol oynayan bir mineral olan fosfor diğer önemli besin maddesidir. Süt ürünlerinde, ette, balıkta, yumurtada, kümes hayvanlarında, kuruyemişlerde, tohumlarda ve tam tahıllarda bulunur.
Genel olarak serebral palsili çocukların yaş, fiziksel aktivite, kas gücü, vücut yapısı gibi özelliklere bağlı olarak enerji, protein, yağ, sıvı, vitamin ve minerallere ihtiyaçları vardır.
Protein, çocuğun sağlıklı büyümesi ve gelişimi için gereklidir. Serebral palsili çocuklarda protein gereksinimi diğer çocuklarla aynıdır.
Kolay sindirilen yağlar beslenmeye dahil edilmelidir. Vücut fonksiyonlarının uygun şekilde gelişimini sağlamak için temel beslenme yağ asitleri ile desteklenmelidir.
Serebral palsili çocuklarda beslenme, sıvı tüketimini de içerir. Yeterli sıvı alımının takip edilmesi gerekir. Hem fazla hem de az sıvı alımı çocuk için zararlıdır. Fazla alım reflü ile sonuçlanabilir ve düşük sıvı alımı ise dehidrasyona neden olabilir.
Kemik sağlığı için diğer önemli vitamin ve mineraller arasında C vitamini, K vitamini, magnezyum, bakır, çinko ve manganez bulunur. Bunlar fasulyelerde, sebzelerde ve çeşitli diğer yiyeceklerde bulunur. Pek çok çocuk bu besinleri düzenli bir beslenme ile yeterince alır.
Serebral palsili bir çocuğun büyümesini ve gelişimini desteklemek için doğru bir beslenme planı geliştirmek önemlidir. Serebral palsili çocuklar için yemeyi daha keyifli bir deneyim haline getirmenin yolları olabilir.
Çocuğunuz Yeterli Besleniyor Mu?
Serebral palsili çocuklarda, çocuğun gelişimi ve yaşam standartlarının iyileştirilmesi için doktor, diyetisyen, konuşma terapisti gibi uzmanlarla iş birliği içinde olmanız ve belirli programların oluşturulması önemlidir. Doktorunuz, çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu besinleri yeterli miktarda alması konusunda yardımcı olacaktır. Gerekirse püre haline getirilmiş öğünler dahil olmak üzere diyet planı oluşturulabilir, doğru miktarda kalori, protein, vitamin, mineral ve sıvı alımı sağlanabilir. Beslenme düzeni ve içeriği çocuğunuzun yaşı, boyu, kilosu, büyüme hızı ve fiziksel aktivite düzeyine bağlıdır. Çocuğunuz sağlıklı kiloda değilse veya doğru beslenmiyorsa, beslenme planı değiştirilecektir. Çocukların beslenme ihtiyaçları büyüdükçe değişir, bu nedenle çocuğunuz büyüdükçe düzenli olarak doktor takipleri önemlidir.
Besin Takviyeleri
Serebral palsili bazı çocuklar, gerekli besin öğelerini yeterince tüketecek kadar beslenemez. Bu durumda doktorunuz veya diyetisyenler takviyeler önerebilir.
Bunlar vitamin, mineral veya protein takviyeleri olabilir. Farklı beslenme ihtiyaçları için farklı takviye grupları bulunur. Bunların dışında, diyetisyenler tarafından ev yapımı mama tarifleri de oluşturulabilir. Vitamin ve mineral takviyeleri, sıvı veya çiğnenebilir tabletler gibi farklı şekillerde bulunur. Yutma problemi yaşayan çocukların, güvenli şekilde yutmalarına yardımcı olmak için yiyecek ve içeceklerine koyulaştırıcı eklenmesine ihtiyaç duyulabilir. Doktorunuz, çocuğunuzun gıdalarda koyulaştırıcı ihtiyacı olup olmadığını belirlemede size yardımcı olacaktır.
Tüple Beslenme Desteği
Besleme tüpleri, yiyeceklerin çiğnenmeden yutulmasına izin verir. Ağızdan alınan gıda ve takviyelere rağmen kilo alımı yetersiz olan çocuklarda veya yutkunma problemi yaşayan serebral palsili çocuklarda tüple beslenme düşünülebilir.
Beslenme tüpüne karar vermek ebeveynler için zor bir karar olabilir. Ebeveynler, diğer çocuklar gibi kendi çocuklarının da ağızdan yemek yemesini isteyebilir. Ancak serebral palsili bazı çocukların ağız yoluyla beslenmesi güvenli olmayabilir. Çiğneme veya yutma güçlüğü çeken çocukların solunum yollarına veya akciğerlerine yiyecek parçaları kaçabilir ve solunum yolu problemlerine neden olabilir. Bu durumda ağızdan beslenme yerine beslenme tüp ile sağlanabilir. Tüple beslenme, güvenli bir şekilde beslenebilen, ancak sağlıklı kiloyu koruyacak kadar (takviyelerle bile) yiyemeyen çocuklar için de bir yol olabilir.
Her çocuk özel olduğu gibi serebral palsili çocuklarımızın da kendine göre özel ihtiyaçları ve koşulları vardır. Beslenme durumları da her çocuğun durumuna göre farklılık gösterir. Bu yazımızda bahsedilen temel besin gereksinimleri serebral palsili çocuklarımızın beslenme düzeniyle ilgili yalnızca bir başlangıç notası sağlamaktadır. Beslenme ihtiyaçlarının doğru karşılanması için düzenli doktor kontrolleri, değerlendirme ve takipler önemlidir. Böylece çocukların aşırı veya yetersiz beslenmesinin önüne geçilebilir. Beslenme sorunu yaşayan serebral palsili çocuklar için tedavi programı her hastanın gereksinimine göre düzenlenmeli, doktor ve ailenin birlikte adım atacağı ekip çalışması yaklaşımı benimsenmelidir.
Unutmayalım ki Serebral Palsi, çocuklarımızın hayattan kopmasına neden olacak bir engel değildir. Serebral Palsi hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak ve kliniğimizin hizmetleri hakkında bilgi almak için randevunuzu alabilirsiniz.
