Kısmi Diz Protezi

Yaşlanma, geçirilmiş diz çevresi kırıkları, şişmanlık, tekrarlayan diz hareketlerinin yapıldığı meslekler ve genetik nedenlerle kıkırdak dokuda aşınma meydana gelerek kireçlenme süreci başlayabilir. Kıkırdak kalınlığının azalmasıyla diz eklem hareketleri sırasında ağrı ve yürüyüşte zorlanma başlar. Zamanla kıkırdak aşınmasını yanı sıra, kıkırdak dokusunun altındaki kemik dokusunda bozulma ve eklemde sivri çıkıntıların oluşması diz hareketlerinin kısıtlanmasına neden olur. Eklem kireçlenmesinin erken evrelerinde ilaç tedavisi, fizik tedavi, egzersiz, eklem içi enjeksiyonlar gibi yöntemler uygulanabilir.

Türk toplumunda genellikle uyluk ve incik kemikleri arasındaki tibiofemoral eklemin iç yan tarafında görülen kireçlenme hem daha erken başlar, hem de daha şiddetli seyreder.

Bu nedenle bazen dizin iç veya dış tibiofemoral eklem bölgesindeki kireçlenme protez gereksinimi olacak kadar ileri düzeydeyken, eklemin diğer bölümleri pek etkilenmemiş olabilir. Böyle durumlarda amaç sağlam olan kıkırdak dokusunu koruyarak ve sadece belirgin kireçlenmenin olduğu eklem bölüme müdahale etmek olmalıdır.

Diz eklemindeki kireçlenme ekleminin tümünü etkilememiş, yalnız bir bölümünde sınırlı ise, kısmi diz protezi denilen ameliyatın yapılması uygundur. Bu yöntemde diz ekleminin tümü değiştirilmez. Dizdeki iç yan, dış yan ve diz kapak arkası eklem bölümlerinden birine veya ikisine kısmi protez ameliyatı yapılabilir. Böylece hastaya tam diz protezi yerine alternatif bir seçenek sunulur.

Yalnızca iç veya dış yan eklem tarafına yapılmasına unikondiler kısmi diz protezi olarak adlandırılır. Buna ek olarak diz kapak arkasına da uygulanması durumuna ise bikondiler kısmi diz protezi denilir. Kısmi diz protez cerrahisinde çapraz bağlar korunur, daha az kemik çıkarılır ve daha küçük kesi yapılır.

Son 15 yılda, teknolojik ve cerrahi tekniklerdeki gelişmeler ile kısmi diz protezi daha yaygın bir şekilde seçilmiş hastalarda uygun bir seçenek haline gelmiştir. Diz kireçlenmesi olan hastaların yaklaşık %10 -15’i kısmi diz protezi için uygundur.

Kısmi diz protezinin her hastaya uygulanması mümkün değildir. Unikondiler diz protezinde doğru hasta seçimi iyi bir fonksiyonel sonuç elde etmek ve protezin ömrü acısından en önemli adımlardan biri olarak kabul edilir. Aşırı kilo, kireçlenmenin eklem geneline yayılmış olması, ileri derecede şekil bozukluğunun gelişmiş olması (parantez bacak veya çarpık bacak), eklem hareketlerinin çok kısıtlı olması, romatizmal eklem hastalığı kaynaklı eklem kireçlenmesi ve obezite gibi durumlarda kısmi diz protezi önerilmez. Hasta yaşı ile ilgili önemli bir kısıtlama olmamasına rağmen genellikle 40 yaş üzerinde hastalarda tercih edilir.

Patellofemoral eklem, patella (diz kapağı) ve uyluk kemiği olan femurun patellar eklem yüzü ile yaptığı bir eklemdir. Diz kıvırma ve açma hareketlerinde diz kapağı femurun oluk bölgesi üzerinden kayarak hareket eder. Diz kapağının diziliminin bozuk olmasından kaynaklanan patellofemoral aşırı sürtünme veya diz kapağının kırık ve çıkıkları sonrasında bu eklem yüzeylerinde ciddi kıkırdak kaybına oluşabilir. Kıkırdak kaybı sonrası gelişen kireçlenmeye bağlı olarak özellikle diz bükme, çömelme ve merdiven inme-çıkma gibi hareketlerde diz kapak bölgesinde ağrı, yanma, ses gelmesi gibi şikâyetlere neden olur.

Dizde patellofemoral eklem bölümünde kireçlenme olan hastaların alışkanlıklarında yapılacak değişiklikler ile birlikte ilaç tedavisi, eklem içi enjeksiyonlar, egzersiz ve fizik tedavi sonrası iyi sonuçlar elde edilmektedir. Bu tedavilere rağmen şikâyetler devam ediyorsa ve kişinin yaşamını belirgin şekilde etkiliyorsa patellofemoral protez denilen, kısmi diz protezi ameliyatı önerilmektedir.

1970’lerde ilk olarak uygulanmaya başlanan patellofemoral diz protezinde, uygun implant bulunamaması ve teknik zorluklardan dolayı istenen sonuçlar elde edilememişti. Ancak günümüzde implant dizaynındaki ve materyallerdeki gelişmeler ile birlikte kısmi diz protezi cerrahi tekniklerindeki gelişmeler sayesinde, tam diz protezi ameliyatında olduğu gibi iyi sonuçlar elde edilmektedir. Patellofemoral eklem protezi ameliyatında, diz kapağı arkasındaki ve femurun eklem yüzündeki hasarlı kıkırdak bölümü çıkarılır. Patellaya polietilen plastik düğme şeklinde implant yerleştirilirken, femur oluk yüzüne ise ince bir metal parça yerleştirilir. Bu şekilde patellofemoral eklemde sürtünme ve ağrı olmadan eski fonksiyon kazandırılarak eklem restore yenilenmiş olur.