Şeker hastalığı (diyabet) tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sık görülen bir sağlık sorunudur. Şeker hastalığının neden olduğu sinir hasarı ve damar tıkanıklığının en çok etkilemekte olduğu organ ise hastanın alt ekstremitesidir.
Örneğin; ayak veya bacak kaybı (ampütasyon), ayağın şekil bozukluğu (Charcot ayağı), diyabetik ayak yarası (ülserleri) ve enfeksiyonlar gibi ciddi problemler, kontrol altında tutulmayan şeker hastalığının en sık görülen etkilerindendir. Özellikle şeker hastalığına bağlı olarak yıllar içinde hastaların kan dolaşımının yavaşlaması ve sinirlerin ağrıya karşı hassasiyetini yitirmesi sonucunda nöropati yani hissizlik görülebilmektedir.
Gelişen duyu kaybıyla birlikte hastaların ayaklarında oluşan yaralanmayı fark edemeyerek yürümeye devam etmeleri ise ilerleyici doku hasarına yol açmaktadır. Bu noktada dikkat edilmesi gereken hastaların diyabetik ayak bakımı ile yaraların erken farkına varması ve ileri evrede ampütasyona neden olabilecek yaraların önüne geçilmesidir.
İçindekiler:
Diyabetik Ayak Bakımı Nasıl Olmalı?
Diyabetik ayak bakımının nasıl olması gerektiğiyle ilgili hastaların bilgilendirilmesi ve farkındalık oluşturulması diyabetik ayak yaralarının (ülser) önüne geçilebilmesinde önemli bir adımdır.
Diyabet hastalarının ayak bakımında dikkat edilmesi gereken noktalar şöyle sıralanabilir:
- Ayaklarınızı her gün ılık su ve yumuşak bir sabun kullanarak yıkayın.
- Ayaklarınızı yıkandıktan sonra ayaklarınızı ve parmaklarınızın arasını yumuşak bir havlu ile kurulayın. Ayaklarınız kuru ise ince bir tabaka halinde krem veya vazelin sürmenizde bir sakınca yoktur. Ancak tırnak kenarlarına ve parmak aralarına losyon uygulamayın.
- Her gün düzenli olarak ayaklarınızda; kesik, mantar veya kabarcık olup olmadığını kontrol edin. Herhangi bir kızarıklık, ağrı, şişlik, su toplaması ve nasır oluşumu ile karşılaştığınızda kendiniz müdahale etmeden doktora başvurunuz.
- Nasırların bıçak, jilet veya makas ile kesilmesi veya törpülenmesinin enfeksiyon riskini arttırmakta olduğunu unutmayınız.
- Ayak tırnaklarınızı düz bir şekilde dikkatlice kesin. Uzun tırnaklar enfeksiyona neden olabileceği için tırnaklar kısa kesilmelidir.
- Çoraplarınızı her gün değiştirin. Naylon çorap yerine yün veya pamuklu çoraplar tercih edin ve ayakkabılarınızı çorapsız giymeyin.
- Özellikle vasküler hastalığınız varsa; kan dolaşımını etkileyebilmesi nedeniyle dize varan çorapları ve üst kısmı sıkı lastikli çorapları tercih etmeyin.
- Ayakkabılarınız ayağa uygun ve rahat olmalıdır. Dar ayakkabıları kesinlikle kullanmayın.
- Ayakkabı seçiminizde ayakkabının boyuna, genişliğine, topuk yüksekliğine ve darlığına dikkat edin. Parmak kısımları geniş olan ayakkabıları tercih edin ve bağlarını çok gevşek veya sıkı bağlamayın.
- Ayakkabınızı giymeden önce içerisinde yabancı bir cisim olup olmadığını kontrol edin ve 4-6 saatte bir çıkararak ayaklarınızı rahatlatın.
- Ayaklarınızda oluşan ağrıları görmezden gelmeyin. Geceleri veya az bir aktivite ile ortaya çıkan bacak ağrıları, tıkalı bir arterin işareti olabilir.
- Ayaklarda kan akışını hızlandırılmak için otururken ayaklarınızı uzatıp yukarı kaldırın. Ayrıca günde 2-3 kez 5 dakika boyunca ayak parmaklarınızı ve ayak bileklerinizi hareket ettirerek kan dolaşımınızın rahatlamasını sağlayın.
- Ev içinde ve dışında (havuz kenarı, deniz kıyısı, sıcak ve soğuk zeminler) çıplak ayakla dolaşmayın.
- Ayağınıza giden kan akışının azalmaması için sigara içmeyin ve bağdaş kurarak oturmayın.
- Düzenli olarak ayak muayenesi yaptırmayı ihmal etmeyin.
Şeker hastalığının kontrol altında tutulmaması ve diyabetik ayak bakımına dikkat edilmemesi halinde diyabetik ayak ülseri görülme olasılığının yüksek olduğu unutulmamalıdır.
Diyabetik Ayak Yara Bakımı
Diyabetik ayak ülserinin geliştiği birçok kişi de hissizlik yani duyu kaybı oluştuğu için ağrı yaygın bir belirti olarak görülmemektedir. Genellikle ayak ülserinde kişilerin fark edebileceği ilk şey çoraplarda görülen bir miktar akıntı veya ayakta oluşan kızarıklık ve şişliktir. Ancak ülser ilerlemişse koku oluşumu da görülebilmektedir.
Diyabetik ayak yarası tedavisinde öncelikli amaç, yarada en kısa sürede iyileşme sağlanarak enfeksiyon olasılığının azaltılmasıdır. Bu noktada ise diyabetik ayak yara bakımı oldukça önemlidir. Diyabetik ayak yarasında enfeksiyonun önlenmesi için dikkat edilmesi gereken noktalar ise şunlardır:
- Kan şekeri seviyenin kontrol altında tutulması,
- Günlük olarak diyabetik ayak pansumanının yapılması,
- Evde ve dışarıda yalınayak durmaktan ve yürümekten uzak durulmasıdır.
Diyabetik ayak pansumanı: Ayak yara bakımı, yeni deri hücreleri için sağlıklı bir ortam yaratmaya odaklanmaktadır. Bu nedenle yaranın kapalı ve nemli tutulması gerekmektedir. Diyabetik ayak pansumanı için öncelikle yarayı salinle temizleyin; doktorunuzun önerdiği şekilde yaraya günde bir kez topikal jel veya antibiyotikli merhem sürün. Yarayı temizledikten ve merhemi sürdükten sonra ise yarayı temiz bir gazlı bezle sarın.
Unutmayın ki, diyabetik ayak ülserleri; kemik iltihabı (osteomiyeli), uzuv kaybı ve ilerleyen durumlarda mortalite (ölüm) ile sonuçlanabilen ciddi problemlerdendir. Bu nedenle diyabet hastalarının diyabetik ayak bakımına dikkat etmeleri ve ülser gelişen hastaların ise acilen diyabetik ayak merkezlerine başvurmaları önerilmektedir.
Eğer sizde şeker hastalığı ile mücadele ediyorsanız ve ayağınızda uyuşukluk, hissizlik gibi belirtiler yaşıyorsanız diyabetik ayak bakımı hakkında detaylı bilgi almak için; bizimle iletişime geçebilir ve yazımızın devamında yer alan sıkça sorulan soruları inceleyebilirsiniz.
Diyabetik Ayak Bakımı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Diyabetik ayak bakımı neden önemlidir?
DDiyabetik ayak bakımı, şeker hastalığına bağlı olarak ayaklarda oluşan; kızarık, şişlik, kesik gibi durumların erken farkına varılarak yaraya dönüşmesini engellemek veya diyabetik ayak yarası oluştuktan sonra enfeksiyon riskinin azaltılması açısından önemlidir.
Diyabetik ayakkabı nasıl olmalı?
Diyabet hastalarının tercih edecekleri ayakkabılar, rahat ve ayak parmaklarını hareket ettirebilecek şekilde geniş olmalıdır. Yeni ayakkabı alırken kişilerin akşama doğru ayaklarda oluşan bir miktar şişliği göz önünde bulundurarak en uygun numarayı seçmeleri önemlidir. Ayrıca ayakkabı içinde ayağın ağırlık dağılımın eşit olmasına ve ayakkabı bağlarının çok sıkı veya gevşek olmamasına dikkat edilmelidir.
Şeker hastaları nasıl çorap giymeli?
Şeker hastalarının, ayakları kuru tuttuğu için pamuklu veya yünlü çoraplar giymeleri önerilmektedir. Ayrıca dolaşımı zayıf olan ve ayak veya bacaklarında şişlik yaşayan şeker hastalarının dar çoraplar kullanmaması gerekmektedir.
