Bel fıtığı her ne kadar bel ağrısına sebep olsa da hastaların pek çoğunda bacak ağrısı şikayeti daha ön plandadır. Hatta bazı hastalarda hiç bel ağrısı olmadan sadece bacak ağrısı şikayeti olabilir. Bu yazıda bacak ağrısına neden olması dışında bel fıtığı hakkında bilmediğiniz pek çok bilgiye ulaşacaksınız.
Bel fıtığı nedir?
Belimizdeki omurga diskleri; omurlar arasında amortisör görevi görerek aşırı yüklenmelerin alttaki omura iletilmesini azaltır, üst gövdeyi destekler ve her yöne hareket etmemizi sağlar.
Bel fıtığı, belimizdeki omurga disklerinin yıpranması, kayması ve iç yapısından bir kısmını dışarıya sızdırması sonucu sinirlere baskı ile sonuçlanan bir rahatsızlıktır.
Bel fıtığı belirtileri genellikle görünür bir sebep olmadan başlar. Diğer durumlarda ise kişi ağır bir şey kaldırdığında, belini büktüğünde veya disklere ek baskı uygulayan hareketlerde ortaya çıkabilir.
Bel fıtığı, çoğunlukla 35 ile 50 yaş arasındaki insanları etkileyen, yaygın tıbbi bir sorundur.
Bel fıtığının nedenleri nelerdir?
Bel fıtığının neden olduğu ağrı genellikle birden ortaya çıksa da bel fıtığı genellikle aşamalı bir sürecin sonucudur.
Çocukluk çağında omurga yüksek sıvı içeriğine sahiptir. Ama yaşlanmaya bağlı olarak omurga disklerindeki sıvı miktarı azalır. Bu durum omurga disklerinin sert dış yapısının daha kırılgan ve nispeten daha hafif hareketlerimizde dahi savunmasız hale getirir. Arabaya binerken yaptığımız ufak bir dönme hareketi bile bel fıtığı rahatsızlığına neden olabilir.
Daha az yaygın olmak üzere bel fıtığı nedenlerinden biri de düşme, çarpma veya trafik kazası gibi travmatik bir yaralanmadır. Omurga disklerindeki bu tip şiddetli bir baskı fıtıklaşmaya neden olabilir.
Bel fıtığının belirtileri nelerdir?
Bel fıtığı olan bir omurga diskinin belirtileri belde ve kalçada orta derecede ağrıdan acil tıbbi bakım gerektiren yaygın uyuşma ve halsizliğe kadar geniş bir yelpazede değişiklik gösterir.
Bel fıtığı vakalarının büyük çoğunluğunda ağrı altı hafta içinde geçer. Ancak kısa sürmesine rağmen ağrı dayanılmaz olabilir ve günlük faaliyetlere katılmayı zorlaştırabilir. Bazı durumlarda ise ağrı kronik bir hale gelebilir.
Fıtıklaşmış bir omurga diskinin yakınındaki sinire baskı yapması ve/veya iltihaplanması sinir boyunca uzanan ağrıya neden olabilir. Bacağın arkası boyunca uzanan siyatik bacak ağrısının en yaygın nedenlerinden biri bel fıtığıdır.
Bel fıtığı ağrısının genel özellikleri:
- Bacak ağrısı: Genellikle bel ağrısından daha kötü bir ağrı hissedilir.
- Sinir ağrısı: Genellikle bacakta hissedilen elektriklenme hissi ile delici ve yayılan ağrı.
- Belirtilerin değişken yeri: Diskin fıtıklaştığı yer ve fıtıklaşma derecesi gibi değişkenlere bağlı olarak belirtiler belde, kalçada, uyluğun önünde veya arkasında, baldırda, ayaklarda ve ayak parmaklarında yaşanabilir. Tipik olarak sadece vücudun bir tarafını etkiler.
- Nörolojik belirtiler: Bacak, ayak ve / veya ayak parmaklarında uyuşma, karıncalanma hissi.
- Ayak düşmesi: Bel fıtığının nörolojik bir belirtisi olarak yürürken ayağı kaldırmakta zorlanma.
- Bel ağrısı: Belde kendini “zonklama” olarak gösteren ağrı.
- Hareketle artan ağrı: Uzun süre ayakta durma, oturma veya kısa bir mesafe yürüdükten sonra ağrı oluşabilir veya artabilir.
- Öne eğilme ile artan ağrı: Öne doğru yapılan bir eğilme hareketi özellikle bacak ağrısını daha kötü hale getirebilir.
Bel fıtığı risk faktörleri nelerdir?
- Yaş: En yaygın olarak 35-50 yaşları arasında görülür.
- Cinsiyet: Erkeklerin bel fıtığı olma riski kadınlara göre yaklaşık 2 kat daha fazladır.
- Zorlu fiziksel çalışma: Ağır kaldırma ile çekme, itme, döndürme gibi işlerin devamlı yapılması bel fıtığı riskini arttırır.
Bel fıtığı nasıl teşhis edilir?
Bel fıtığının teşhisi için alanında uzman bir doktor tarafından;
Hastanın kapsamlı tıbbi öyküsü ve geçmişi öğrenilir.
Bel fıtığı belirtilerinin mevcut olduğu durumda tıbbi öykü ve geçmişin öğrenebilmesi için doktor tarafından yöneltebilecek bazı sorular şunlardır:
- Ağrının ne zaman ve nasıl başladığına dair bilgiler,
- Herhangi bir travmatik yaralanmanın olup olmadığı,
- Ağrının tipi: Hastadan, hangi aktivitelerin veya pozisyonların ağrıyı daha iyi veya daha kötü hale getirdiği sorularak ağrıyı açıklaması istenebilir.
- Tıbbi durumlar: Hastanın diğer tıbbi durumları bir risk faktörü olabilir. Örneğin kemik erimesi varlığı kırık riskini artırır.
- Ev ve iş hayatı: Fiziksel olarak zorlu bir işe sahip olmak veya evde yorucu işler yapmak ağrıyı arttırabilir.
- Tıbbi geçmiş: Doktorunuz muhtemelen önceki tedavileriniz hakkında bilgi alacaktır.
- Ailenin tıbbi geçmişi: Bir aile üyesinde bu durum varsa, bel fıtığı görülme olasılığı daha muhtemeldir.
Bel fıtığının teşhisi için fizik muayene yapılır.
Fizik muayene hastalığın tanısının konması için çok önemlidir. Bu değerlendirmeler:
- Nörolojik muayene: Nörolojik bir sorun olup olmadığını belirlemek için, doktor bacak ve ayaktaki uyuşma ve güçsüzlük gibi his kaybı belirtilerini sorgular. Kas gücü ve reflekslerin de kontrol edilmesi muhtemeldir.
- Hareket açıklığı testleri: Hastadan öne, arkaya eğilmesi ve bir yandan diğer yana eğilmesi istenebilir.
- Yürüyüş değerlendirmesi: Doktor, ağrınız nedeniyle yürüyüşünüzde bir değişiklik olup olmadığını gözlemek isteyebilir.
Bel fıtığının ameliyatsız tedavisi nasıl yapılır?
Bel fıtığı semptomlarının çoğu altı hafta içinde kendiliğinden düzelir, bu nedenle hastalara genellikle cerrahi olmayan tedavilere başlamaları önerilir. Ancak önerilen tedavi, hastanın bulgularının şiddetine göre değişebilir.
Ağrı kontrolü: Şiddetli ağrıyı kontrol etmek, bulgular ortaya çıktığında en acil ihtiyaçtır. Ağrının azalmasında;
- Ağrı kesici ilaçlar: Doktor, ağrı ve iltihabı tedavi etmek için ilaç tedavisi önerebilir.
- Kas gevşeticiler: Kas spazmları eşlik ediyorsa doktorunuzun önereceği ilaçlar spazmın azalmasında yardımcı olabilir.
- Isı tedavisi: Isı uygulaması, ilk 48 saatten sonra ağrılı kas spazmlarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Isı pedleri, sıcak kompres ve yapışkanlı ısı sargıları doktorunuzun önerisi ile kullanılabilir.
Şiddetli ağrı için önerilen yatak istirahati genelde bir veya iki gün ile sınırlıdır. Çünkü uzun süreli dinlenme kaslarda sertliğe ve daha fazla ağrıya yol açabilir. Bu noktadan sonra, hafif aktivite, sık sık hareket, ancak gerektiğinde dinlenme molaları verilmesi şeklinde tavsiye edilir. Ağır kaldırmak ve yorucu egzersizlerden kaçınmak önemlidir.
Bel fıtığı için ek tedaviler
- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Yapılması gereken uygun egzersizler uygulanır. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon programı ile hastaya ağır kaldırma, yürüme, yataktan kalkma vb. aktiviteler esnasında nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda bilgi verilecektir.
- Omurilik Kanalı İçine Uygulanan İlaç enjeksiyonları: Bazı durumlarda ağrıyı hafifletebilir.
Bel fıtığında hangi durumlarda ameliyat önerilir?
Bel fıtığında aşağıdaki durumlarda ameliyat önerilebilir:
- Şiddetli ağrı varlığında ve kişi ayakta durma veya yürüme gibi günlük işlevlerini sürdürmekte güçlük çekiyorsa,
- Gittikçe artan bacak güçsüzlüğü ve / veya uyuşma gibi nörolojik belirtiler yaşıyorsa,
- Gayta ve idrar kaçırma veya yapamama varsa
- İlaç tedavisi, fizik tedavi ve / veya diğer cerrahi olmayan tedaviler bulguları önemli ölçüde hafifletmediyse.
Bel fıtığında mikrodiskektomi ameliyatı
Minimal girişimsel cerrahi yöntem olan mikrodiskektomi ve endoskopik mikrodiskektomi; bel fıtığı olan kişiler için önerilen en yaygın ameliyat metotudur. Bu uygulamalar ile sinir kökündeki bası ortadan kalkar ve omurga için daha iyi bir iyileşme ortamı sağlanır.
Genellikle fıtığın sinir kökünü iten küçük kısmının çıkarılması gerekir ve diskin büyük bir kısmı sağlam kalır.
Mikrodiskektomi ameliyatlarında küçük kesiler kullanılır.
Endoskopik mikrodiskektomi ameliyatı için ise kullanılan aletler, çevreleyen dokudaki bozulmayı en aza indirmek için ince bir tüp veya tüpler ile bölgeye yerleştirilerek gerçekleştirilir. Cerrah için görüntü sağlamak amacıyla da tüpe küçük bir kamera yerleştirilebilir.
Her iki ameliyat türü de genellikle ayakta tedavi bazında veya hastanede bir gece kalışla gerçekleştirilir. Çoğu hasta bir ile üç hafta içinde işe ve günlük rutinlerine geri dönebilirler.
Bel fıtığı ameliyatları, yüksek başarı oranına sahiptir. Kapsamlı bir tıbbi çalışma, mikrodiskektomi ameliyatı geçirenlerin % 84’ü ve endoskopik mikrodiskektomi geçirenlerin yaklaşık % 80’i için iyi veya mükemmel sonuçlar bildirmiştir.
Mikrodiskektomi ve endoskopik mikrodiskektomi, genellikle siyatik olarak da adlandırılan bacak ağrısının giderilmesinde özellikle yararlıdır.
