Siyatik Nedir? Siyatik Ağrısına Ne İyi Gelir?

Belden ve kalçadan bacağınıza doğru yayılan ani ağrılar, siyatik hastalığının (siyatalji) habercisi olabilir. Bu ağrı genellikle “bıçak saplanması”na benzetilir. Hem kadınlarda hem erkeklerde yaygın olarak görülen siyatik ağrıları, yavaş yavaş veya aniden ortaya çıkabilir.

Bel fıtığı ve belde kanal daralması gibi ortopedik hastalıklara bağlı gelişen siyatik ağrısı, özellikle ilerleyen yaşlarda kötüleşebilir. İyi haber şu ki erken dönemde teşhis edilen siyatik belirtilerinin birçoğu, ameliyatsız tedavi yöntemleri ile düzelebilmektedir.

Yazımızın devamında; “Siyatik nedir?”, “Siyatik belirtileri nelerdir?”, “Siyatik neden olur?”, “Siyatik ağrısında risk faktörleri nelerdir?”, “Siyatik tedavisi nasıl olur?” ve “Siyatik hastaları nelere dikkat etmelidir?” sorularının cevaplarını bulabilirsiniz.

İçindekiler

• Siyatik Nedir?
• Siyatik Belirtileri Nelerdir?
• Siyatik Neden Olur?
• Siyatik Ağrısında Risk Faktörleri Nelerdir?
• Siyatik Nasıl Teşhis Edilir?
• Siyatik Tedavisi
• Siyatik Hastaları Nelere Dikkat Etmelidir?

Siyatik Nedir?

Siyatik, halk arasında bir hastalık olarak bilinse de aslında vücudumuzdaki bir siniri ifade eder. Alt omurgadaki beş sinir kökünün (L4, L5, S1, S2, S3) birleşmesiyle oluşan siyatik sinir, vücudumuzdaki en uzun ve en geniş sinir ağını oluşturur. Bel bölgesinden başlar, bacaklara ve ayak parmaklarına kadar devam eder. Özellikle diz ekleminden sonra birçok sinir dalına ayrılır.

Hastalık anlamıyla kullanılan siyatik ise siyatik sinirin tahriş olması ve/veya sıkışmasından kaynaklanan ağrıları ifade eder. Başka bir deyişle “siyatik hastalığı” ya da “siyatalji” olarak söylenebilir. Ayrıca “kalçada sinir sıkışması” tabiri de kullanılır. Bu rahatsızlığı yaşayan kişiler, deneyimledikleri ağrıyı “kalçadan bacağa vuran ağrı” şeklinde tanımlayabilirler.

Siyatik ağrının süresine ve etkilenen bacağa göre farklı tipleri vardır:

• Akut Siyatik: Akut siyatik, 4 ila 8 hafta boyunca devam eden siyatik ağrısıdır. Genellikle ani başlar ve kısa süreli olur. Akut siyatik ağrıları, çoğunlukla birkaç hafta içinde, kendi kendine iyileşebilir.
• Kronik Siyatik: Kronik siyatik, 8 haftadan uzun süren ve genellikle evde uygulanan tedavilerle geçmeyen siyatik ağrısıdır. Kronik siyatik ağrısı, daha karmaşık nedenlerden kaynaklanabilir ve tedavisi daha zor olabilir.
• Tek Bacak Dönüşümlü (Alternatif) Siyatik: Alternatif siyatik, dönüşümlü olarak her iki bacağı da etkiler; bacakta ağrı, uyuşma veya karıncalanma belirtileriyle kendini gösterir. Alternatif siyatik, nadir olarak görülen bir tiptir ve sakroiliak eklemdeki (omurga ve leğen kemiği arasındaki eklem) dejeneratif sorunlardan kaynaklanabilir.  
• Çift Bacak (Bilateral) Siyatik: Bilateral siyatik, her iki bacakta da görülen, nadir bir siyatik tipidir. Omurlar veya disklerdeki dejeneratif değişikliklerden ya da Kauda Ekuina sendromu (omuriliğin ucundaki sinirlerde aşırı basınç ve şişme) gibi ciddi durumlardan kaynaklanabilmektedir.

Siyatik Belirtileri Nelerdir?

Siyatik ağrısı, siyatik sinirin geçtiği her yerde oluşabilmektedir. Ancak belden ve kalçadan bacağa vuran ağrılar sıkça görülmektedir. Ağrılar, siyatik sinire uygulanan baskının derecesine bağlı olarak hafif veya şiddetli olabilmekte ve genellikle vücudun bir tarafını etkilemektedir. Bunların dışında yaygın olarak görülen belirtiler aşağıda sıralanmıştır:

• Ağrı: En yaygın belirtidir. Ağrı genellikle sırtın alt kısmından başlayarak kalçaya ve bacağa doğru yayılır. Bazı insanlar bu ağrıyı yanma hissi, elektrik çarpması ya da keskin bir sızı olarak tanımlar.
• Uyuşma veya Karıncalanma: Etkilenen bacakta uyuşma, yanma veya karıncalanma hissi olabilir.
• Zayıflık: Etkilenen bacakta güç kaybı veya zayıflık hissi yaşanabilir. Bu durum, basit hareketleri yaparken zorluk yaşamaya neden olabilir.
• Pozisyona Bağlı Ağrı Değişikliği: Oturma, ayakta durma veya yürüme gibi belirli pozisyonlar ağrıyı artırabilir veya azaltabilir. Ağrılar öksürme, hapşırma veya ıkınma ile artabilir.
• Ağrının Otururken Artması: Oturmak, siyatik sinir üzerindeki baskıyı artırabilir ve bu da ağrının şiddetlenmesine yol açabilir.
• İleri Eğilme Zorluğu: Öne eğilme veya bel bükme hareketleri ağrıyı daha da kötüleştirebilir.
• Tek Taraflı Belirtiler: Siyatik genellikle vücudun sadece bir tarafını etkiler.

Bu belirtiler, genellikle altta yatan bir sorunun göstergesidir. Siyatik belirtileri yaşıyorsanız, doğru tanı ve tedavi için uzman bir ortopedi doktoruna başvurmanız önemlidir. Doktora başvurmadan yapılan tanı ve tedavi, durumu daha da kötüleştirebilir ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Ayrıca bazı siyatik belirtileri daha ciddi tıbbi durumları, özellikle Kauda Ekuina sendromu, enfeksiyon veya omurilik tümörünü işaret edebilir. Bu durumlar acil tıbbi müdahale gerektirir ve aşağıdaki belirtileri içerebilir:

• Alt Vücutta Güç Kaybı: Bacaklarda ani güç kaybı veya zayıflık (özellikle her iki bacakta birden görülen zayıflık) ve nörolojik belirtiler ciddi bir durumu işaret edebilir.
• Mesane veya Bağırsak Kontrol Kaybı: İdrar kaçırma, idrar yapamama, bağırsak kontrolünün kaybı gibi durumlar; Kauda Ekunia sendromunun belirtileri arasında yer alır.
• Pelvik Bölgede Uyuşma veya Karıncalanma: Kasıklar, genital bölge veya rektum çevresinde uyuşma veya karıncalanma hissi (özellikle sürekli ve her iki tarafta ise), ciddi bir sorunun göstergesi olabilir.
• Cinsel İşlev Bozukluğu: Cinsel işlev bozukluğu da Kauda Ekuina sendromu gibi ciddi sinir bozukluklarının belirtileri arasında yer alabilir. Kauda Ekuina sendromu, omurilik sinirlerinin alt kısmındaki sinirlerin sıkışması durumudur ve ciddi semptomlara yol açabilir. Bu durum; alt vücut, bacaklar ve pelvik organların sinir kontrolünü etkileyebilir. Bu da cinsel işlev üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.

Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, acil tıbbi yardım almanız önemlidir. Bu tür belirtiler, potansiyel olarak hayatı tehdit eden durumların varlığını gösterebilir ve hızlı müdahale gerektirir. Erken tanı ve tedavi, komplikasyon riskini azaltabilir ve tedaviden daha iyi sonuç alınmasını sağlayabilir.

Siyatik Neden Olur?

Siyatik ağrısı; siyatik sinirin sıkışması, tahrişi veya zedelenmesi sonucu oluşan ağrılı bir durumdur. O yüzden siyatik sinirin sıkışmasına veya tahrişine neden olan durumu anlamak, tedavi için yol gösterici olacaktır. Siyatik ağrısına neden olabilecek rahatsızlıklar aşağıda yer almaktadır.

• Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi): Diskler, omurlar arasında yer alan ve darbe emici görevi gören yapılardır. Fıtık (disk hernisi) durumunda, bu disklerin yumuşak içeriği dışarı taşarak sinirlere baskı yapabilir. Araştırmalar, siyatik vakalarının %90’ının bel fıtığından kaynaklandığını göstermektedir. Bel fıtığı, siyatik sinirini tek taraflı sıkıştırarak tek bacakta ya da her iki taraftan sıkıştırarak iki bacakta birden belirtilerin görülmesine neden olabilmektedir.  
• Omurilik Kanal Daralması (Lomber Spinal Stenoz): Omurilik kanal daralması (spinal stenoz), genellikle yaşlanma ile ilişkili bir durumdur. Bu daralma, omurilik kanalında ve sinir köklerinin çıktığı yerlerde baskıya neden olabilir.
• Piriformis Sendromu: Piriformis kası, kalçanın derinlerinde bulunan bir kastır. Piriformis sendromu, piriformis kasının spazm yapması veya şişmesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Piriformis sendromu, siyatik sinire baskı yapabilir. Bu da bacağın arkası boyunca ve ayağa doğru; ağrı, uyuşma, karıncalanma hislerine neden olabilir.

• Bel Kayması (Spondilolistezis): Bel kayması, üst üste aynı hizada dizilmesi gereken omur kemiklerinden birinin diğeri üzerinde ön tarafa doğru kayması olarak ifade edilmektedir. Bel kayması yaygın olarak bel omurlarının alt kısmında meydana gelir. Bu kayma, sinire baskı yaparak siyatik ağrısına yol açabilir. Bel kayması, çift taraflı (bilateral) siyatiğe neden olabilmekte ve genç yaştaki bireylerde daha sık görülmektedir.
• Omurga Kemiklerinin Dejenerasyonu: Yaşla birlikte omurga, faset eklemler ve disklerdeki aşınma ve yıpranma artar. Bu durum anormal kemik büyümelerine (kemik çıkıntıları veya osteofitler) neden olabilir. Anormal şekilde büyüyen dokular, bel omurgasındaki bir veya daha fazla sinir kökünün siyatik sinirini sıkıştırabilir.
• Sakroiliak Eklem Disfonksiyonu: Omurganın altında yer alan sakroiliak eklemin tahrişi, sakroiliak eklemin üzerinde bulunan L5 sinirini etkileyerek siyatik ağrısına neden olabilmektedir.
• Hamilelik: Gebelik sırasında, artan ağırlık ve vücuttaki değişiklikler siyatik sinirine baskı yapabilir.

Ayrıca şeker hastalığı, travma, aşırı kilo (obezite), alt omurgadaki tümörler ve kan pıhtıları da siyatik hastalığına neden olan risk faktörlerindendir.

Siyatik Ağrısında Risk Faktörleri Nelerdir?

Siyatik ağrısı, birçok farklı etkenin birleşimiyle tetiklenebilir. Bazı risk faktörleri, bu duruma daha yatkın hale getirebilir. Siyatik sinir sıkışması gelişimini etkileyebilecek risk faktörleri aşağıdaki maddelerde açıklanmıştır.

• Yaş: Siyatik en sık 30 ila 50 yaş arasındaki kişilerde görülmektedir. Çünkü yaş ilerledikçe, disklerde ve omurgada doğal yıpranmalar meydana gelir. Bu durum ise fıtık (disk hernisi) gibi siyatik ağrısına yol açabilecek durumların oluşma riskini artırır. Fıtıklaşmış diskler ve kemik çıkıntıları; siyatiğe yol açan, en yaygın görülen değişikliklerdendir. Siyatiğin nedeni, 40 yaşın altındaki kişilerde çoğunlukla bel fıtığıyken, daha ileri yaştakilerde kemik çıkıntıları ve kireçlenmedir.
• Aşırı Kilo (Obezite): Fazla kilo omurga üzerinde ekstra stres yaratır. Bu da sinirler üzerinde baskıya ve potansiyel olarak siyatik ağrısına yol açabilir.
• Mesleki Faktörler: Ağır kaldırma, uzun süre oturma, makine operatörlüğü veya araç kullanma gibi bazı işler, siyatik riskini artırabilir.
• Fiziksel Aktivite Eksikliği: Uzun süre oturan veya fazla hareket etmeyen kişilerde siyatik görülme olasılığı, aktif kişilere göre daha fazladır.
• Şeker Hastalığı (Diyabet): Kontrol altında tutulmayan şeker hastalığı vakalarında, sinir hasarı riski yükselir ve buna bağlı olarak siyatik sinir de etkilenebilir.
• Sigara: Sigara içmek, disklerin beslenmesini bozar ve onarım sürecini yavaşlatır. Bu da fıtık (disk hernisi) gibi sorunların ortaya çıkma riskini artırır.
• Yanlış Duruş ve Yetersiz Ergonomi: Uzun süreli yanlış duruş ve yetersiz ergonomik koşullar, omurga üzerindeki stresi artırarak siyatik riskini yükseltebilir.

Bu risk faktörlerinin farkında olmak ve gerektiğinde yaşam tarzı değişiklikleri yapmak, siyatik riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı kiloda kalmak, iyi duruş ve ergonomik çalışma koşulları sağlamak bu konuda etkili olabilir.

Siyatik Nasıl Teşhis Edilir?

Siyatik teşhisi, genellikle altta yatan nedenin belirlenmesine yardımcı olacak bir dizi yöntemi içerir. Bu nedenle, eğer siyatik belirtileri yaşıyorsanız, doğru teşhis ve uygun tedavi için öncelikle bir ortopedi doktoruna başvurmanız gerekmektedir.

Siyatiğin teşhis sürecinde aşağıdaki genel adımlar uygulanır.

• Tıbbi Geçmiş: Doktorunuz, tıbbi geçmişinizi gözden geçirir ve mevcut semptomlarınız hakkında ayrıntılı sorular sorar. Bu sorular arasında ağrının başlangıç zamanı, şiddeti, yayılımı ve hangi aktivitelerin ağrıyı hafiflettiği veya kötüleştirdiği yer alabilir.
• Fizik Muayene: Doktorunuz, siyatik sinir sıkışmasından şüphelenirse, sıkışmış veya tahriş olmuş sinir kökünün belirlenmesi için fizik muayenesi gerçekleştirir. Fizik muayenesi sırasında; doktor, siyatik sinirin etkilenip etkilenmediğini belirlemek için çeşitli testler yapar. Bu testler genellikle ağrının yerini, yayılımını, kas gücünü, refleksleri ve bacaklardaki veya ayaklardaki hissi değerlendirmeyi içerir. Örneğin, “düz bacak kaldırma testi” olarak bilinen bir test, siyatik sinir üzerindeki baskıyı tespit etmeye yardımcı olabilir.

Ancak testler yalnızca bel fıtığı gibi durumlarda pozitif sonuçlar verebilmektedir. Yani sinirin iltihaplanması veya tahrişi gibi diğer siyatik nedenleri, testlerde ağrıya sebep olmayabilir. Bu nedenle ortopedi doktorunuz, altta yatan sorunun belirlenmesi ve kesin tanının konulması için görüntüleme yöntemlerine yönlendirebilir.

• Görüntüleme Yöntemleri: Semptomlar ciddiyse veya altta yatan daha ciddi bir durumdan şüpheleniliyorsa, doktorunuz MR (Manyetik Rezonans) görüntüleme, CT (Bilgisayarlı Tomografi) taraması veya X-ray (röntgen) gibi görüntüleme testleri önerebilir. Bu testler; omurgada disk hernisi, spinal stenoz, tümörler veya diğer anormallikleri tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Sinir İletim Çalışmaları: Bazı durumlarda sinir iletim çalışmaları veya elektromiyografi (EMG) gibi sinir fonksiyon testleri, sinir hasarının derecesini ve yerini belirlemek için yapılabilir.

Siyatik Tedavisi

Siyatik tedavisi, genellikle hastanın belirtilerinin şiddetine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak çeşitlilik gösterir. Siyatik tedavisi, cerrahi ve cerrahi olmayan tedaviler olarak ikiye ayrılabilir. Siyatik hastalarının %80-90’ı ameliyatsız bir şekilde şikayetlerini hafifletebilmektedir. Ancak siyatik sinir sıkışması, kemik çıkıntıları ve spinal stenoz gibi rahatsızlıklardan kaynaklanıyorsa ameliyatsız tedaviler etkili olmayabilir.

• İlaç Tedavisi: Ağrı kesici ve kas gevşetici gibi ilaçlar siyatik semptomlarının hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Fizik Tedavi: Fizik tedavinin amacı, kişiye özel siyatik egzersizleriyle sinir üzerindeki baskıyı azaltmaktır. Bu tedavide; esneme egzersizleri veya yürüyüş, yüzme ve su aerobiği gibi düşük etkili egzersizler uygulanabilir. Ayrıca ağrıyı azaltmak ve hareket kabiliyetini artırmak için manuel terapi¸ postür eğitimi ve ergonomik düzenlemeler yapılabilir.
• Soğuk ve Sıcak Uygulama: Soğuk uygulamak, siyatik ağrısını hafifletmede ve şişlikleri azaltmada etkilidir. Bunun için bir buz torbası kullanabilirsiniz. Ancak cildinizde buz yanığı oluşmaması için buz torbasını havluyla sarmalısınız. Günde birkaç kez ve 20 dakika boyunca uygulamanız yeterli olacaktır. Soğuk uygulamasını birkaç gün yaptıktan sonra sıcak uygulamasına geçebilirsiniz. Aynı şekilde günde birkaç kez ve 20 dakika boyunca uygulayabilirsiniz. Şikayetlerinizi hangisi daha iyi gideriyorsa ona göre düzenleme yapabilirsiniz.
• Omurga Enjeksiyonları: Ciddi ağrı ve iltihaplanma durumlarında, sinirin etrafındaki iltihabı azaltmak için kortikosteroid enjeksiyonları yapılabilir. Bu enjeksiyonlarda lokal (bölgesel) anestezi kullanılmaktadır. Etkisi genellikle 3 ay kadar sürer ve bir yıl içinde en fazla 3 kere uygulanabilir.

Akut yani hızlı başlayan ve kısa süren siyatik belirtileri, genellikle 4 ila 6 haftalık cerrahi olmayan tedavi ile iyileşmektedir. Ancak 8 haftadan uzun süren kronik siyatik ağrılarında ameliyat gerekebilmektedir. Çünkü bu durumda siyatik ağrı; bel fıtığı, belde kanal daralması, bel kayması veya dejeneratif disk hastalığı gibi durumlardan kaynaklanabilir.

• Siyatik Ameliyatı: Siyatik ağrısının tedavisinde cerrahi müdahale, genellikle diğer tedavi yöntemlerine (ilaç, fizik tedavi, enjeksiyonlar) yanıt vermeyen veya ciddi sinir hasarı belirtileri (mesane veya bağırsak kontrol kaybı, ciddi motor kaybı) gösteren hastalar için düşünülür. Siyatik ağrısına neden olan sorunlar genellikle omurga ile ilgilidir, bu nedenle cerrahi genellikle belirli omurga sorunlarını hedef alır. İki ana siyatik cerrahi yöntemi şunlardır: Diskektomi ve Laminektomi.
  • Diskektomi: Bu ameliyat genellikle bir disk hernisinin (fıtık) neden olduğu siyatik ağrısı için uygulanır. Amacı, sinire baskı yapan fıtıklaşmış diskin bir kısmını çıkarmaktır.
  • Laminektomi: Bu ameliyat, spinal stenoz (omurilik kanalının daralması) gibi durumları tedavi etmek için kullanılır. Amacı, sinirlere baskı yapan yapıları çıkararak sinirlere daha fazla alan sağlamaktır.

Ameliyat sonrası iyileşme süresi; hastanın genel sağlık durumuna, cerrahinin türüne ve ameliyatın kapsamına bağlı olarak değişir. Cerrahi öncesi ve sonrası kapsamlı bir rehabilitasyon programı, iyileşme sürecinde önemli bir rol oynar. Ameliyat sürecini en iyi şekilde yönetebilmek ve doğru bilgileri edinmek için doktorunuzla detaylı bir görüşme yapmanız önemlidir.

Siyatik Hastaları Nelere Dikkat Etmelidir?

Siyatik hastaları, belirtileri yönetmek ve ağrının şiddetini azaltmak için belirli önlemleri almalıdır. Siyatik hastalarının dikkat etmesi gereken bazı önemli noktalar aşağıda listelenmiştir.

Doğru Postür

Uzun süre oturma veya ayakta durma sırasında, doğru duruşu korumak önemlidir. Omurgayı desteklemek ve baskıyı azaltmak için ergonomik sandalyeler ve uygun oturma pozisyonları kullanılmalıdır.

Düzenli Egzersiz

Düzenli hafif egzersizler, omurga ve karın kaslarını güçlendirmeye yardımcı olur. Yüzme, yürüyüş ve pilates gibi düşük etkili aktiviteler tercih edilebilir.

Esneklik Egzersizleri

Düzenli esneklik ve germe egzersizleri, kas gerginliğini azaltmaya ve sinir basıncını hafifletmeye yardımcı olabilir.

Kilo Kontrolü

Sağlıklı bir vücut ağırlığını korumak, omurgaya binen yükü azaltır ve siyatik ağrısını hafifletebilir.

Ağır Kaldırmaktan Kaçınma

Ağır nesneleri kaldırmak omurga üzerinde ekstra stres yaratır. Eğer kaldırmak zorundaysanız, doğru teknikleri kullanmanız ve bacak kaslarınızı çalıştırmanız önemlidir.

Uyku Pozisyonu

Uyurken omurgayı doğal bir pozisyonda tutmak önemlidir. Yan yatmak ve dizlerin arasına bir yastık koymak omurgaya destek sağlayabilir.

Sıcak ve Soğuk Kompresler

Ağrıyı hafifletmek için sıcak ve soğuk kompres uygulamaları etkili olabilir. İlk 48 saat boyunca soğuk uygulama, sonrasında sıcak uygulama yapılabilir.

Bu önlemler, siyatik ağrısını yönetmeye ve yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olabilir. Ancak herhangi bir yeni egzersiz programına başlamadan veya yaşam tarzı değişikliklerini uygulamadan önce doktorunuzla konuşmanız önemlidir.

Sonuç

Siyatik tedavi edilmediğinde; kronik ağrı, motor ve duyu kaybı, mesane ve bağırsak kontrolünde bozulma gibi ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bu durumlar günlük yaşamı ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Ayrıca kalıcı sinir hasarı ve psikolojik sorunların (depresyon, anksiyete) ortaya çıkma riski artar.

Bu nedenle siyatik belirtileri olan kişilerin erken tıbbi yardım alması ve durumlarını hafife almamaları önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, bu komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir.

Siz de siyatik belirtilerinden (bel ve kalçadan bacağa vuran ağrılar gibi) şikâyetçiyseniz ve bu durum günlük hayatınızı olumsuz etkiliyorsa tedaviyi ertelememelisiniz. Siyatik hastalığının tanı ve tedavisinde uzman doktorlarımızdan destek almak için bizlerle iletişime geçebilirsiniz. Siyatik hakkında merak ettiklerinizi sosyal medya hesaplarımızdan veya internet sitemizden bize iletebilirsiniz.