Serebral palsi (beyin felci), doğum öncesinde, doğum sırasında veya doğum sonrası erken dönemde, beyin hasarı sonucu ortaya çıkan kalıcı motor fonksiyon, duruş ve hareket bozukluğu olarak tanımlanır. Zedelenmenin beynin hangi bölgesinde ve ne kadar yaygın olduğuna bağlı olarak serebral palsi‘nin belirtileri değişir. Örneğin bazı çocuklarda sadece hafif topallama, bazılarında ise tekerlekli sandalye kullanma gereksinimi görülebilir.
Serebral palsi, beynin kas hareketlerini kontrol eden bölgelerinde söz konusu olan anormalliklerden kaynaklanır. Serebral palsi görülen çocukların çoğunluğu bu hasarla doğar, ancak bu hasar aylar ya da yıllarca tespit edilemeyebilir.
Serebral palsinin tamamen iyileştirilmesi mümkün değildir, fakat tedavi ve rehabilitasyon çocuğun sosyal ve fiziksel becerilerini gelişmesine yardımcı olur. Doğru bir tedavi uygulandığı takdirde pek çok çocuk normale yakın bir yetişkin yaşamı sürebilir. Tedavi ve rehabilitasyon ne kadar erken başlarsa çocukların gelişimsel yetersizliklerinin üstesinden gelme şansı o kadar yüksek olur.
Serebral palsili çocukların rehabilitasyon programları yaşı ve fonksiyonel durumuna göre belirlenir. Serebral palsili çocuğun tedavi ve rehabilitasyonunda fizyoterapi, iş ve uğraşı terapisi, konuşma ve yutma terapisi, özel eğitim uygulamaları, ortez ve protez uygulamaları, farmakolojik uygulamalar ve cerrahi uygulamalar yer alır.
Serebral Palsi Rehabilitasyonunda Öncelikler Nelerdir?
Serebral palsi rehabilitasyonunda, çocuğun toplumda ve sosyal yaşantıda rahat etmesini sağlayacak öncelikler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu öncelikler şu şekildedir;
1. İletişim: İletişim her yaştaki serebral palsili bireyin en öncelikli gereksinimidir. Konuşma güçlüğü olan çocuklarda sözel veya sözel olmayan yöntemlerle ve iletişim arttırıcı özel cihazlarla çevre ile etkileşim sağlamak gerekir.
2. Günlük Yaşam Aktiviteleri: Bazı durumlarda ailenin aşırı korumacı davranması serebral palsili çocuğun kendine bakma ve ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinin gelişmesinde olumsuz etki yaratabilir. Bakımın temel kapsamları olan yemek yeme, tuvalet ihtiyacını giderme, yıkanma, kişisel hijyen ve giyinme gibi durumlarda bağımsızlık sağlamak gerekebilir. Ailelerin bu konuda bilinçli davranışı çocuğun günlük aktivitelerinin gelişmesi için önemlidir.
3. Hareket: Bebeklerin ve çocukların çevrelerini tanıyabilmeleri ve zihinsel gelişimin sağlanması için önemli gereksinimlerden biri hareket yeteneğidir. Erişkin dönemde bağımsız olmak ve sosyal yaşama katılmak için hareket gereklidir. Çocuk yürüyemiyorsa bile tekerlekli sandalye veya mekanik yardımcılar kullanarak hareket sağlanmalıdır.
4. Yürüme: Çocukluk döneminde hareket ve yürüme gereksinimi ön plandadır fakat ergenlikten itibaren başkalarına bağımlı kalmamak ve sosyallik ihtiyacı için yürüme gereksinimi öncelikli olur.
Serebral Palside Rehabilitasyon Neden Gereklidir?
Serebral palsili her birey, toplumun her alanına katılabilir ve çeşitli sosyal hayatlara sahip olabilirler. Gerekli tedavi ve rehabilitasyon olanağının sağlanması, onların geleceği için büyük önem taşır.
Rehabilitasyonun amaçları şöyledir;
- Duruş bozukluklarının önlenmesi,
- Hareket yeteneğinin artması,
- Eklemlerde ve kemiklerde gelişebilecek şekil bozukluklarının önlenmesi,
- Sosyal iletişim faaliyetlerinin düzenlenmesi,
- Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız davranabilmeyi sağlamak,
- Görme, işitme ve konuşma problemleri varsa bunların en aza indirilmesi,
- Ailenin bilinçlendirilmesi ve eğitimi.
Unutulmaması gereken nokta serebral palsi tedavi ve rehabilitasyonunun uzun bir süreç olduğudur. Bu süreç içinde aileler çocuğun eğitimiyle sabırla ilgilenmelidir. Diğer taraftan, rehabilitasyon sürecini kısaltmak için yanlış bilgilerle mucize tedavi arayışları, asıl tedaviden alınacak sonuçların başarı oranını düşürebilir.
Rehabilitasyon, çocukların bağımsız (ya da en az bağımlılıkla) yaşama yeteneğini kazanana kadar devam etmelidir.
Serebral Palside Uygulanan Rehabilitasyon Yöntemleri Nelerdir?
1- Bobath Terapisi (Nörogelişimsel Tedavi)
Bu yöntem, serebral palsi başta olmak üzere doğuştan hareket ve duyusal motor bozukluklarına neden olan rahatsızlıklarda yaygın olarak kullanılmakta olan bir terapi şeklidir. Berta Bobath (1901-1997) tarafından tanımlanmıştır. Terapinin temel amacı çocuğun fonksiyonel kapasitesini arttırmak, yapabileceği aktiviteleri çeşitlendirmek ve onu bu yönde cesaretlendirmektir. Bobath kavramı yeniden öğrenme hareketlerine dayanır. Bu sayede vücudun felçli kısmı kademeli olarak yeniden etkinleştirilebilir. Bobath Terapisi ile hastanın beyninin sağlıklı kısmı kademeli şekilde kontrolü ele alarak beyin işlevlerini yeniden düzenler. Bobath terapisi bireye özel olduğu için öncelikle merkezi sinir sisteminin etkilenme derecesi ile çocukta oluşan motor fonksiyon bozukluklarının analizi yapılır. Bu analiz sonucunda aile ile birlikte terapideki kısa ve uzun vadeli hedefler belirlenir. Pozisyonlama olarak adlandırılan “özel el tutuşu” pozisyonlarıyla anormal aktivitenin önlenmesi, çocuğa normal hareket hissini vermek, normal motor gelişim basamaklarının geliştirilmesi sağlanır.
2-TheraSuit Metodu (Uzay Terapisi)
TheraSuit metodu, serebral palsi, gelişim geriliği ve travmatik beyin hasarı gibi nörolojik bozukluklar için geliştirilmiş bir tedavi yöntemidir. TheraSuit metodu çocuğun kendi ihtiyaçları, kuvvetleri ve eksikliklerine dayalı kurulmuş, bireyin gelişimini ve büyümesini artıran bir programdır. TheraSuit tedavi yönteminde kullanılan özel kıyafet büyük eklemlere kompresyon yaparak bedeni sarar. Bu sayede eklemlere derin bir basınç uygulanır. Böylece eklemdeki tüm sensörlerin uyarılması ve bilinçlenmesi sağlanır. TheraSuit’in eklemler üzerinde yaptığı bu değişiklik beyin ve vücut arasında ileti ve bilgi alışverişinin geri kazanılmasını sağlar.
3-Hidroterapi
Hidroterapide, havuzda suyun kaldırma gücünden yararlanılarak ağrısız ve daha çabuk iyileşme sağlanmaktadır. Suyun kaldırma gücü ile vücuda uygulanan basınç azalmakta ve vücut ağırlığı %90’a kadar azalmaktadır. Böylece suyun etkisi ile de daha rahat hareket edilmektedir. Dışarıda adım atamayan çocuklar, havuz içinde birkaç adımdan fazlasını bile atabilmektedir. Suyun rahatlatıcı etkisinden de yararlanılmakta ve çocuklar bunu bir oyun gibi gördükleri için tedavide daha başarılı sonuçlar alınabilmektedir.
Serebral Palside Rehabilitasyon Nasıl Yardımcı Olur?
Rehabilitasyon süreci genellikle serebral palsinin tedavisinde ilk adımdır. Motor becerilerin geliştirilmesine yardımcı olur ve hareket sorunlarının zamanla kötüleşmesini önleyebilir. Bu tedavinin ne kadar yardımı olacağı ise, her bir serebral palsi vakasının ciddiyetine ve türüne bağlıdır. Genellikle tedaviye olabildiğince erken başlamak, çocukların gelişimi ve hayata atılması için en önemli adımdır.
Serebral palside rehabilitasyon süreciyle ilerleme sağlanan fonksiyonlar şöyledir:
-Koordinasyon,
-Denge,
-Esneklik,
-Dayanıklılık,
-Acı yönetimi,
-Duruş,
-Yürüyüş.
Rehabilitasyon ayrıca serebral palsili çocukların yaşadığı başka sorunlara da çözüm sunabilir. Bunlar;
– Omurgada anormal bir eğrilik (skolyoz),
– Üst omurganın öne doğru eğilmesi (torasik kifoz),
– Alt omurganın bükülmesi (lomber lordoz),
– Pelvisin önde veya arkada bir çıkıntı oluşturması (pelvik eğim),
– Anormal derecede düz veya bükülmüş dizler (diz deformitesi),
– Yürüme ve ayakta durma ile ilgili sorunlara neden olan kontraktürler (eklem sertlikleri),
– El ve bilekte ince motor becerilerin gelişimini engelleyen anormal esneme (el ve bilek deformiteleri) gibi sorunlardır.
Serebral Palside Rehabilitasyon Sürecinden Neler Beklenmeli?
Serebral palsili her çocuk için durumuna ve gereksinimlerine göre tedavi ve rehabilitasyon programı farklı planlanmalıdır. İlk olarak, doğru bir tedavi planı oluşturmak için çocuğun hareket problemlerinin değerlendirilmesi gerekir. Fizik tedavinin başarılı olma ve belirli sorunları iyileştirme derecesi genellikle çocuğun durumuna bağlıdır.
Serebral palsili çocuklarda görülen problemlerin en aza indirilmesi ve onların topluma kazandırılması çok yönlü bir rehabilitasyon programı ile sağlanabilir.
Çocuklar mutlu olursa, tüm dünyada çiçekler açar!
Serebral Palsi, çocuklarımızın hayattan kopmasına neden olacak bir engel değildir! Her çocuk kendi dünyasını kendi değiştirebilir. Serebral Palsi rehabilitasyonu hakkında ve kliniğimizin hizmetleri hakkında bilgi almak için bizimle iletişime geçebilir ve randevunuzu alabilirsiniz.
