Diz Kireçlenmesinde Kök Hücre Tedavisi

İçindekiler

• Diz kireçlenmesi olarak bilinen hastalık nedir?
• Kök hücre nedir?
• Kök hücre nasıl elde edilir?
• Dizde kök hücre tedavisi nasıl uygulanır?
• Diz eklemine kök hücre ne zaman yapılmalı?
• Diz ekleminde kök hücre tedavisi nasıl etki gösterir?
• Diz ekleminde kök hücre tedavisi hangi hastalıklarda uygulanabilir?
• Dizde kök hücre tedavisi ne kadar sürer?

Halk arasında “diz kireçlenmesi” olarak bilinen diz osteoartriti, eklem kıkırdaklarının aşınması dolayısı ile ortaya çıkan, hastalarda ağrı ve yürüme zorluğuna yol açan, toplumda çok sık görülen bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığın kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, kıkırdak aşınmasının yavaşlatılması ya da durdurulabilmesi için çok farklı tedaviler denenmiştir. Kök hücre tedavisi bu seçeneklerden biridir ve günümüzde teknolojik ilerlemeler ile birlikte kullanım sıklığı artmaktadır. Yazımızda dizde kök hücre uygulamaları ve ortopedik alanda kök hücre ile ilgili detaylı bilgiler anlatılmaya çalışılacaktır.

Diz kireçlenmesi olarak bilinen hastalık nedir?

Halk arasında “diz kireçlenmesi” olarak bilinen hastalık oldukça yaygın görülmekle birlikte, özellikle kadın hastalarda dizde ağrı, fonksiyon kaybı ve yürüme zorluğuna yol açan bir hastalıktır. (Resim 1) Bu hastalığın tıbbi adı “osteoartrit” dir. Birçok hasta, bu durum sebebi ile günlük yaşamlarında oldukça fazla zorluk yaşamakta ve yaşam kalitelerinde düşüş ile karşılaşmaktadır. Bu hastalar yolda yürüme, merdiven inip çıkma ve tuvalet ihtiyacı gibi çok basit günlük aktivitelerde bile sorun yaşayabilmektedir. Hastalığın son evresinde uygulanabilecek tek kalıcı tedavi seçeneği diz protezi uygulanmasıdır. Ancak hastaların büyük bir bölümü diz protezinden mümkün olduğunca kaçınırlar ve kendi dizlerini kullanmak isterler. Toplumda bu hastalığın çok yaygın görülmesi günümüzde bir halk sağlığı sorunu olarak görülmektedir ve hastalığın ilerlemesini önlemek ya da durdurabilmek için tarafından birçok tedavi seçeneği araştırılmaktadır.

Resim 1. Normal diz eklemi ve aşınmış diz eklemini gösteren görsel.

Kök hücre nedir?

Kök hücre, başka dokulara dönüşme kapasitesi olan bir deyimle “öncül” hücrelerdir. (Resim 2) Kök hücreler doğumdan itibaren vücutta her bölgede bulunmaktadır. Bu hücreler görevini yitirmiş hücrelerin yerini alarak vücuttaki farklı organ ve dokuların yenilenmesinde görev alırlar. Buna örnek vermek gerekirse ince bağırsaklarımızın iç yüzeyindeki hücreler 24 saat içerisinde tamamen yenilenmektedir ve bu döngü temel olarak kök hücreler aracılığı ile olmaktadır. Kök hücreler kemik, kıkırdak, kas, bağ, kan ve sinir gibi birçok farklı hücreye dönüşerek çoğalabilmekte ve bu dokuları oluşturabilmektedir. Kök hücrelerin bu potansiyeli doku iyileşmesi ve doku onarılmasında oldukça katkı sağlamaktadır. Kök hücrelerdeki bu büyük iyileşme potansiyeli dünya genelinde araştırmacıların dikkatini çekmiş ve farklı hastalıkların tedavisinde bu hücreler kullanılmıştır. Tıp ve teknoloji alanındaki gelişmelerin ortopedi alanına yansıması ile birlikte, kök hücre tedavileri ortopedi alanında da kullanılmaya başlamış ve özellikle diz aşınmasının tedavisi için yeni bir umut oluşturmuştur.

Kök hücre nasıl elde edilir?

Vücudumuzun her yerinde kök hücreler doğumdan itibaren bulunmaktadır. Doğumda daha yaygın olarak bulunan kök hücrelerin yoğunluğu yaş ile azalır. Kök hücreler özellikle bazı dokularda daha yoğun bir biçimde bulunurlar. Kök hücrelerin en fazla bulunduğu doku kemik iliğidir. Yine yağ dokusunda da yoğun kök hücre bulunmaktadır. Buna ek olarak kemik iliği ve yağ hücresinden diğer dokulara göre daha yüksek sayıda kök hücre elde edilebilmektedir. Bu bilgiler ışığında ortopedik alanda kullanılabilecek kök hücreler en sık kemik iliği ve yağ dokusundan elde edilmektedir. Kemik iliğinden hücre elde edilirken, lokal ya da genel anestezi altında hastanın leğen kemiğine bir kemik delici iğne yardımı ile girilir. Kemik iliğinden yaklaşık 50cc kan çekilir. İçerisinde kan hücreleri, kök hücreler ve kan serumu bulunan bu kan örneği ameliyathanede kurulmuş olan özel ayrıştırıcılara yüklenir. Bu ayrıştırıcı cihazlar işe yaramayacak hücre ve kan elemanlarını uzaklaştırarak, kök hücreden zengin bir serum oluşmasını sağlarlar. Ortopedi alanında kullanılan kök hücreler yağ hücrelerinden de elde edilebilir. Aynı şekilde genel ya da lokal anestezi altında hastanın karın bölgesinden özel iğneler ile girilerek yağ dokusu alınır. Alınan bu yağ dokusu içerisindeki kök hücreler özel ayrıştırıcılar ile ayrıştırılarak kök hücreden zengin bir steril sıvı elde edilir. Her iki yöntemde de elde edilen kök hücreler hasarlı dokuların olduğu bölgeye enjekte edilir.

Dizde kök hücre tedavisi nasıl uygulanır?

Diz eklemi, ortopedik alanda kök hücrelerin en sık uygulandığı eklemdir. Diz eklemine kök hücre uygulanabilmesi ya da hastanın bu tedaviden fayda görebilmesi için hastanın dizindeki aşınmanın son evresine gelmemiş olması gerekmektedir. Son evreye gelmiş diz aşınmasında tek kalıcı tedavi diz protezi uygulanmasıdır. Kök hücre tedavisinde başarının sağlanabilmesi için hasta seçimi çok kritiktir. Eğer hastada tedavi edilmesi gereken menisküs ve bağ problemleri gibi sorunlar varsa, kök hücre tedavisi ile birlikte bunların da tedavi edilmesi başarı şansını artırır. Dizde kök hücre uygulanmasına uygun hastalar işleme hazırlanır. Kök hücre uygulamaları genel ya da lokal anestezi altında uygulanabilmektedir. Hastaya aynı esnada menisküs cerrahisi gibi işlemler de uygulanacak ise spinal ya da genel anestezi tercih edilir. Kök hücre uygulamaları sterilitenin daha iyi sağlanması amacı ile genellikle ameliyathane koşullarında uygulanır. Hastanın kemik iliği ya da yağ dokusundan alınarak hazırlanan kök hücreler diz eklemine enjekte edilir. Hastalar lokal ya da genel anestezinin etkileri geçtikten sonra genel durumları iyi ise aynı gün taburcu edilir. İşlem sonrasında hastaların yürümesine ve günlük işlerini yapmasına izin verilir. Herhangi bir kesi uygulanmadığı için dikiş alınması gibi bir gereklilik yoktur. Hastanın kök hücre alınan bölgeye birkaç gün pansuman yapması yeterlidir. Hastanın dizini zorlayıcı aktivitelerden birkaç hafta uzak durması gerekmektedir.

Diz eklemine kök hücre ne zaman yapılmalı?

Kök hücre tedavisi, kök hücrelerin farklı dokulara farklılaşarak üremesi ve dokuyu onarması prensibine dayanır. Bu sebeple kök hücre sadece kıkırdak aşınması durumunda kullanılmaz. Diz ekleminde kök hücre uygulamaları menisküs onarımları, kıkırdak işlemleri, bağ onarım ya da rekonstrüksiyon gibi cerrahi prosedürlerden sonra dokuların iyileşme potansiyelini artırması için kullanılabilir. Dizde kıkırdak aşınması durumunda ise, hastaya herhangi bir cerrahi işlem uygulanmadan eklem içi kök hücre enjeksiyonları uygulanabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir durum vardır. Dizde kıkırdak aşınmasına sebep olan bacak eğriliği, bağ yetmezliği menisküs kök yırtığı gibi altta yatan sebepler varsa, ekleme sadece kök hücre uygulanması yüksek olasılıkla başarısızlıkla sonuçlanacaktır. Dizde kıkırdak aşınmasına sebep olabilecek buna benzer durumlar cerrahi olarak düzeltildikten sonra uygulanacak kök hücre tedavisinin başarı şansı çok daha yüksek olacaktır. Bacakta eğrilik bulunmayan, menisküsleri ve çapraz bağları sağlam ancak kıkırdak aşınması olan hastalar kök hücre tedavisinden en yüksek oranda fayda görmesi beklenen hastalardır. Yine kök hücre uygulanmasına uygun olmayan hasta grubu, eklemdeki aşınmanın son aşamasına gelmiş hastalardır. Son evre kıkırdak aşaması olan hastalarda günümüz bilgileri dahilinde kök hücre uygulansa bile hastalık geriye döndürülememektedir. Bu şekilde son evreye gelmiş hastalarda diz protezi uygulanması tek kalıcı tedavi seçeneğidir. Bu sebeple dizde kıkırdak aşınması başlayan hastaların bir ortopedi uzmanı takibinde ilk değerlendirmesi yapıldıktan sonra, kök hücre uygulanıp uygulanamayacağına karar verilerek, dizdeki aşınma son aşamaya gelmeden tedaviye başlanması gerekmektedir. Özetlenecek olursa, dizde aşınma son aşamaya gelmeden kök hücre tedavisi uygulanmalıdır.

Diz ekleminde kök hücre tedavisi nasıl etki gösterir?

Kök hücre uygulaması, başka dokulara dönüşme potansiyeli olan kök hücrelerin hasarlı dokulara ya da çevresine uygulanarak dokuların onarılması prensibine dayanarak etki eder. Ortopedik alanda kullanılan kök hücreler en sık kemik iliği ve karındaki yağ dokulardan elde edilir. Elde edilen hücreler özel ayrıştırıcılar yardımı ile izole edildikten sonra hasarlı dokulara bu hücreler enjekte edilir. Enjekte edilen kök hücreler, hasarlı bölgedeki hücrelere yapışır. Hasarlı bölgeye yapışan kök hücreler, bulunduğu dokuyu taklit etmek üzere çoğalır ve doku hasarını onarmak üzere dokuya dönüşür. Kıkırdak dokusuna yerleştirilen hücreler kıkırdağa, kemiğe yerleştirilen hücreler kemik dokusuna, kas içerisine yerleştirilen hücreler ise kas dokusuna dönüşme eğilimindedir. Kök hücreler eklem içerisine enjekte edildikten sonra kıkırdak hasarı olan bölgeye tutunur. Bu bölgede tutunan kök hücreler yeni kıkırdak dokusu oluşturmak üzere üremeye başlar ve hasarlı bölgede iyileşme sağlarlar. Haftalar ve aylar içerisinde hasarlı bölgeye tutunan kök hücreler kıkırdak iyileşmesine yardımcı olurlar.

Diz ekleminde kök hücre tedavisi hangi hastalıklarda uygulanabilir?

Ortopedik alanda diz eklemi kök hücrelerin en sık kullanıldığı bölgedir. Kök hücre tek başına bir tedavi olarak uygulanabileceği gibi diğer cerrahi işlemlerle birlikte biyolojik destek tedavisi olarak da uygulanabilir. Kök hücre tedavisinin dizde en yaygın kullanım alanı kıkırdak hasarının onarılmasıdır. Kıkırdak hasarı olan hastalarda uygulanan cerrahi işlemlere ek olarak kıkırdak iyileşmesini hızlandırmak ve daha sağlıklı bir kıkırdak dokusu elde etmek üzere kök hücreler kullanılabilmektedir. Bunun yanında eklemde kıkırdak aşınması olan hastalarda da tek başına kök hücre uygulamaları mevcuttur. Burada önemli olan hastada kıkırdak hasarına sebep olan altta yatan sebebin tedavi edilmesidir. Erken kıkırdak aşınmasına sebep olan menisküs kök yırtığı, dizde eğrilik, bağ yetmezliği gibi bir durum varsa tek başına kök hücre tedavisi başarısı düşük olacaktır. Dizde kıkırdak hasarına sebep olan durumun cerrahi olarak tedavi edilmesi ile uygulanan kök hücre tedavilerinde başarı artmaktadır. Eğer hastada altta yatan bir sebep yok ve kıkırdak dokusundaki yaşlanmaya bağlı aşınma başlamış ise bu durumda kök hücre tedavisi tek başına uygulanabilmektedir. Yine burada diğer önemli bir husus kök hücre tedavisinin uygulanma evresidir. Kök hücre uygulamaları kıkırdak aşınmasının daha erken aşamalarında uygulanırsa başarı şansı yükselmektedir. Son evreye gelmiş eklem kıkırdak aşınması durumunda kök hücrelerden elde edilecek fayda da kısıtlı kalmaktadır. Diz ekleminde yine bazı bağlar, tendonlar ve menisküslerdeki problemlerde kök hücreler kullanılabilmektedir. Kök hücre uygulaması öncesi her hasta kendi içinde değerlendirilmeli, kök hücre tedavisinden hastanın göreceği fayda oranı hesaba katılarak hasta ve doktor beraber tedaviye kara vermelidir.

Dizde kök hücre tedavisi ne kadar sürer?

Dizde kök hücre uygulamaları sanıldığı kadar uzun süren işlemler değildir. Lokal ya da genel anestezi altında ameliyathanede kök hücreler hastadan alındıktan sonra yaklaşık yarım saat süren ayrıştırma işleminden geçirilir. Bu süre zarfında hastaya ek bir cerrahi işlem uygulanacak ise bu zaman aralığı kullanılarak cerrahi işlem uygulanır. Kök hücreler ayrıştırıldıktan sonra hastanın hasarlı bölgesine özel iğneler yardımı ile enjekte edilir. Hastaya sadece kök hücre uygulanacak ise toplam işlem süresi yaklaşık 1 saat olarak düşünülebilir. Sadece kök hücre uygulanmış hastalar genellikle işlemden 5-6 saat sonra genel durumları uygun olursa eve taburcu olabilmektedirler.

Benzer Yazılar:

Diz Protez Ameliyatlarında Robotik Cerrahi Kemik, Kas, Eklem Sağlığında Kök Hücre Uygulamaları PRP (Trombositten Zengin Plazma) Nedir? Hangi Hastalıklarda Etkilidir? Diz Ağrısı Sebeplerinden Biri: Plika Sendromu