Diyabet, yüksek kan şekeri seviyeleri ile ilişkili kronik bir metabolik hastalıktır. Kontrol altında olmayan bir diyabet böbrek, kalp, gözler, ayaklar gibi birçok organ üzerinde ciddi yan etkilere neden olabildiği gibi vücudun enfeksiyonla savaşma yeteneğini azaltabilir.
Diyabetik ayak enfeksiyonları, diyabetli hastalarda en sık görülen problemler arasındadır ve genellikle ayağın alt kısmında yara oluşumu ile kendini gösterir. Diyabetik ayak enfeksiyonlarının şiddeti yüzeysel ve hafif enfeksiyonlardan kemiğe kadar ulaşan derin enfeksiyonlara (osteomyelit) kadar farklılık gösterir. Diyabetik ayak enfeksiyonları genelde tedavi edilmeyen ayak ülserleri ile başlar. Diyabetik ayak ülseri, diyabetle ilgili ampütasyonların (uzvun kesilmesi) yaklaşık yüzde 85’ini oluşturan bir problemdir. Diyabetik ayak ülserlerinin erken tedavisi genellikle sorunun şiddetlenmesini önleyebilir ve ampütasyon riskini ortadan kaldırabilir. Tüm ayak ülserleri enfekte değildir; ancak ayak bakımına ve hijyene dikkat edilmezse enfeksiyon meydana gelebilir. Bir ülserin enfekte olmasını önlemek için, kan şekeri seviyelerini sürekli kontrol etmek, yara bölgesini temiz ve çıplak ayakla yürümekten kaçınmak gerekir.
Diyabetik Ayak Enfeksiyonları Nasıl Oluşur?
Diyabetli hastalar özellikle nöropati nedeniyle ayak sorunlarına daha duyarlıdır. Periferik nöropati; beyne, omuriliğe ve vücudun geri kalanına mesajlar taşıyan sinirler hasar gördüğünd e ortaya çıkan bir hastalıktır. Periferik nöropati, diyabetik ayak enfeksiyonunun gelişmesinde merkezi bir role sahiptir ve bu durum diyabetli hastaların yaklaşık %30-50’sinde görülür. Diyabetli hastalar, periferik nöropati nedeniyle; sıcaklık ve ağrı duyularını kaybedebilirler ve bu nedenle ayaklarında bir yara meydana geldiğinde bu yaraları fark etmezler. Fark edilmeyen yaralar zamanla patojenik (hastalığa neden olan) organizmalar tarafından enfekte edilir. Bu nedenle, diyabetli hastaların sık sık ayak kontrollerini yapması çok önemlidir.
Diyabetik Ayak Enfeksiyonlarının Patofizyolojisi ve Antibiyotik Direnci
Diyabetik ayak enfeksiyonlarının patolojik özellikleri, enfekte olan dokuya göre farklılık gösterir. Hafif enfeksiyonlara; Stafilokok veya Streptokok bakterileri neden olur. Ancak ayakta meydana gelen yaranın derinliği ve şiddeti arttıkça diğer birçok patojenik organizmanın (gram-negatif ve anaerobik organizmalar gibi) neden olduğu ciddi bir enfeksiyon meydana gelir.
Antibiyotikler, enfeksiyonları önlemek için sıkça kullanılan tedavilerden biridir, ancak kontrolsüz kullanımları antibiyotik direncine neden olur. Diyabetik ayak enfeksiyonları için uygulanacak antibiyotik tedavisinde, ilk önce enfeksiyona neden olan bakterinin antibiyotik direnci tespit edilir ve daha sonra uygun tedaviye başlanır. Diyabetik ayak enfeksiyonlarına neden olan patojenler genellikle birçok antibiyotiğe dirençlidir; bu durum çoklu ilaç direncine neden olur. Çoklu ilaç direncine sahip bakterilerin neden olduğu enfeksiyonların tedavisi ise zorlaşır.
Diyabetik Ayak Enfeksiyonlarının Tedavisi
Diyabetik ayak enfeksiyonlarının tedavisinde öncelikli amaç bir an önce enfekte dokuyu iyileştirmektir. Diyabetik ayak enfeksiyonu tedavisinde; antibiyotik tedavisi, cerrahi drenaj, ölü dokunun debridmanı ve uygun yara bakımı gerekir. Uygun tedavi diyabet kontrolü, varsa hipertansiyon (yüksek tansiyon) ve kalp hastalığı gibi diğer faktörlerin kontrolü ve yara bakımı ile başlar. İyileşme süresi yaranın durumu, yürüme veya ayakta durma nedeniyle yara üzerinde oluşan basınç, şişme, dolaşım, kan şekeri seviyeleri ve yara bakımı gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. İyileşme haftalar içinde gerçekleşebilir veya birkaç ay sürebilir.
Antibiyotik Tedavisi
Diyabetik ayak enfeksiyonu, diyabet hastalarının hastaneye yatış nedenlerinden en yaygın olanıdır. Diyabetik hastalarda ayak enfeksiyonları, debridman ve yara bakımına ek olarak, dikkatle seçilmiş bir antibiyotik tedavisi gerektirir. Antibiyotik seçimi yaranın tipine ve yaralı dokudan alınan örneğin laboratuvar sonuçlarına göre yapılır. Diyabetik ayak enfeksiyonlarında en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır çünkü, yumuşak dokudaki enfeksiyon hızlıca derin dokulara yayılabilir, bu da tedavinin daha güç hale gelmesine neden olur. Tedavi süresi, bir haftadan (hafif yumuşak doku enfeksiyonları için) 6 haftaya (osteomiyelit için) kadar değişir. Enfeksiyon belirtileri düzelene kadar antibiyotik tedavisine devam edilmelidir.
Cerrahi Tedavi
Ayağın yapısal ve fiziksel bütünlüğünü korumak, enfeksiyonu kontrol etmek ve iyileşmeye elverişli bir ortam yaratmak için yaralı dokunun çıkarılması, diyabetik ayak enfeksiyonlarının tedavisinde cerrahi müdahalenin temel amacıdır. Diyabetik ayak enfeksiyonları için cerrahi tedavi, basit kesi ve drenajdan (yaradaki sıvının boşalması), cerrahi debridmana ve ampütasyona kadar çeşitlilik gösterir. Debridman, kalan sağlıklı dokunun iyileşme potansiyelini geliştirmek için ölü, hasarlı veya enfekte olmuş dokunun tıbbi olarak uzaklaştırılması anlamına gelir. Zamanında yapılan bir cerrahi debridman ile ampütasyon riski azaltılabilir. Debridman, iyileşmeyi desteklemek için birden fazla kez yapılabilir.
Yara Tedavisi (Pansuman)
Diyabetik ayak enfeksiyonlarında, yara düzenli olarak temizlenmelidir. Böylece yara üzerinde enfeksiyona neden olan patojenler uzaklaştırılabilir, yara nemlendirilebilir ve kuruyan akıntılar temizlenebilir. Bazı yaralar, günde bir kez, bazıları birkaç günde bir temizlenmelidir. Yarayı temizledikten sonra üstünü kapatmak gerekir. Bu şekilde mikroplara karşı koruyuculuk sağlanır.
Bakteriyofaj Tedavisi
Diyabetik ayak yaralarının iyileşmesi, meydana gelen enfeksiyon nedeniyle büyük ölçüde gecikebilir. Antibiyotik tedavisi çoğu enfeksiyonda olduğu gibi diyabetik ayak enfeksiyonlarında da ilk başvurulan tedavilerden biridir. Fakat uzun süreli antibiyotik kullanımı ile oluşan antibiyotik direnci nedeniyle daha farklı tedavilere ihtiyaç duyulabilir. Bakteriyofaj tedavisi, diyabetik ayak yaralarında umut verici bir tedavi haline gelmiştir. Bakteriyofaj uygulanırken ilk olarak enfeksiyona neden olan bakteri türü belirlenir ve bu türe uygun bakteriyofaj seçilir. Tedavide ilk olarak yara dokusu temizlenir ve hazırlanan bakteriyofaj çözeltisi yara boşluğuna uygulanır. Tedavi 2-3 hafta veya tedaviye bağlı olarak daha uzun süre devam eder ve tedavi süreci sürekli olarak kontrol edilir.
Diyabetik Ayak Enfeksiyonlarını Önlemek
Diyabetli hastalarda meydana gelen ayak ülserinin tedavisi geciktiğinde enfeksiyon riski artar ve daha ciddi bir durum haline gelebilir. Diyabeti kontrol altında tutmak ve ayak bakımına dikkat etmek, diyabetik ayak enfeksiyonunu önlemede ilk adımdır. Diyabetik ayak enfeksiyonundan kaçınmanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:
Günlük ayak kontrollerinizi yapın.
Herhangi bir sıyrık, çürük, şişlik ve yara olup olmadığını kontrol etmek için her gün ayaklarınızı kontrol edin, ayaklarınızın alt kısmındaki deriye dokunun ve inceleyin. Ayaklarınızın altını göremiyorsanız, bir ayna kullanın veya yardım isteyin.
Çıplak ayakla dolaşmayın.
Diyabetin neden olduğu yüksek kan şekeri seviyeleri sinir hasarına ve his kaybına neden olabilir. Çıplak ayakla dolaşmak, ayağı daha savunmasız bir hale getirir ve his kaybı nedeniyle ayağın aldığı herhangi bir darbe hissedilmeyebilir. Küçük bir sıyrık bile, daha sonra ciddi enfeksiyonlu yaralar oluşmasına neden olabilir.
Ayaklarınızı düzenli olarak ılık suyla yıkayın, sıcak su kullanmayın.
Ayaklarınızı düzenli ve özenli bir şekilde yıkayarak hijyen koşullarını sağlamak ayak bakımı için son derece önemlidir. Ayaklarınızı yıkadıktan sonra, ayak parmakları arasını dikkatlice kurulayın. Cildinizin kurumasını veya çatlamasını önlemek için nemlendiriciler kullanın.
Uygun ayakkabılar giyin.
Doktorunuzun size önerdiği ayakkabıları kullanın. Ayakkabıları giyerken, ayaklarınıza batacak veya zarar verecek herhangi bir şey olup olmadığını kontrol edin.
Sıkı çoraplar giymeyin.
Kan akışını azaltabileceği için sıkı çoraplar giymekten kaçının. Çoraplarınızı günlük olarak değiştirin.
Tırnaklarınızı düz bir şekilde kesin ve tırnakların köşelerini kesmekten kaçının.
Ayak parmaklarınızda duyu kaybı yaşıyorsanız kendi tırnaklarınızı kesmekten kaçının ve yardım alın.
Düzenli ve doğru beslenin.
Doktorunuz, yeterli ve dengeli beslenmenizi sağlayacak şekilde sizin için uygun bir beslenme düzeni belirtecektir. Bu diyete uymaya özen gösterin.
Diyabetinizi Yönetin!
Sağlıklı beslenme, sağlıklı yaşamın temel taşıdır. Diyabetli kişiler, yiyeceklerin kan şekeri seviyelerini nasıl etkilediğini konusunda daha dikkatli olmalıdır. Fiziksel aktivite, diyabet yönetiminin bir başka önemli parçasıdır. Düzenli fiziksel aktivite vücudunuzun insülini daha verimli kullanmasına yardımcı olur. Diyabeti; sağlıklı beslenme, yaşam tarzında değişiklikler, düzenli egzersiz ve ayak bakımı ile yönetmek, ayak ülseri ya da enfeksiyonlarla karşılaşma riskini azaltmaya yardımcı olur.
Ayağınızda fark ettiğiniz küçük bir kabartı bile birkaç gün içinde ciddi bir yaraya dönüşebilir. Diyabetik ayak ülserlerinde enfeksiyon riski yüksektir ve doktorunuzun uygulayacağı tedavi kadar sizin de tedaviye özen göstermeniz önemlidir. Diyabet, yaşam boyu süren ve kontrol gerektiren bir hastalıktır. Ayaklarınıza iyi bakın, diyabete yenilmeyin!
Diyabetik Ayak Merkezi’nde diyabete yönelik ayak sağlığı ve bakımına dair tüm sorunlara çözüm bulabilir ve yenilikçi yaklaşımlar ile sizin için en uygun tedaviye ulaşabilirsiniz. Unutmayın ki alacağınız önlemler sizi diyabetik ayak yaraları ve yan etkilerinden kurtarabilir.
