Ön çapraz bağ yırtıkları, diz yaralanmalarının neredeyse yarısından fazlasını oluşturan yaygın sorunlardan biridir. Ülkemizde bu alanda bir istatistik olmamasına rağmen ABD’de her yıl 200.000’den fazla insanın ön çapraz bağ yırtığı yaşadığı bilinmekte. Peki, oldukça yaygın görülen bu yaralanmalar nasıl olur, belirtiler nelerdir ve ön çapraz bağ yırtığı tedavisi nasıldır?
Diz eklemi, insan vücudundaki en karmaşık eklemlerden biridir ve bazı aktiviteler sırasında büyük kuvvetlere maruz kalır. Ön çapraz bağ dizdeki 4 ana bağdan biridir. Arka çapraz bağ, iç yan bağ ve dış yan bağ ile birlikte uyluk kemiğini kaval kemiğine bağlar. Bu dört bağ, vücuttaki en büyük ve en karmaşık eklem olan dizin stabilize edilmesine ve desteklenmesine yardımcı olmak için birlikte çalışır. Ön çapraz bağ ve arka çapraz bağ diz ekleminin içinde birbirlerini çaprazlayarak “X” şeklinde bulunurlar. Ön çapraz bağ dizin öne hareketini, arka çapraz bağ ise dizin arkaya olan hareketini kontrol etmektedir. Ön çapraz bağ dizde en sık yaralanan bağdır. En çok sporcularda yaygın olmasına rağmen aktif olan tüm bireylerde yırtık oluşma ihtimali vardır..
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl Oluşmaktadır?
Ani hızlanma ve yavaşlama içeren dönüş hareketleri, tek ayak yerde sabitken gerçekleştirilen ani yön değiştirmeler ve herhangi bir sebeple diz eklemine dışarıdan alınan darbeler temel yaralanma mekanizmasını oluşturmaktadır.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
Ön çapraz bağ yırtığı belirtileri genellikle şöyledir;
- Dizde bir patlama veya kopma sesi duyulması (yaralanma anında)
- Diz etrafında şişlik oluşması (hemen veya birkaç saat sonra)
- Diz üzerine ağırlık vermede zorlanma ve ağrı
- Diz hareketlerinde kısıtlanma
- Dizde boşluk ve güvensizlik hissedilmesi
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl Teşhis Edilir?
Fizik muayene: Yaralanmanın oluş şeklinin ayrıntılı olarak anlatılması ile başlar. Bunu dikkatli bir muayene izler. Sadece hikâye ve muayene ile ön çapraz bağ yırtığının tanısı yüksek bir oranda konabilir. Bazen ilk anda diz çok ağrılı olduğu için yeterli bir muayene yapılamayabilir. Bu durumda 10 gün içinde yapılacak ikinci bir muayene ile tanı konulabilmektedir.
Röntgen: Röntgende ön çapraz bağ gibi yumuşak dokular gözükmese de yaralanmanın kemikteki bir kırık ile ilişkili olup olmadığını gösterir. Eklem yüzeyinden kopup eklem içine düşen bir kemik parçası var ise röntgende görülebilmektedir.
MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme): Ön çapraz bağ gibi yumuşak dokuların gözlenmesini sağlar. Menisküs yırtığı, kıkırdak lezyonu ve diğer bağ yırtığı gibi ek yaralanmaların da saptanmasını sağlar. Ancak nadir de olsa MRG yanıltıcı olabilmektedir ve bağ işlev görmeyecek derecede yaralanmış olduğu halde MRG’de bağın devamlılığı korunmuş gibi görülebilir. Bu nedenle ön çapraz bağ yırtığı tedavisine karar verirken MRG tek belirleyici değildir, hastanın hikâyesi ve muayene bulguları da göz önüne alınmalıdır.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Ameliyat Öncesi Tedavi Yöntemler Nelerdir?
Ameliyat dışı tedavi seçenekleri
Ön çapraz bağ ameliyatı olmayı tercih etmeyen ya da ameliyat önerilmeyen hastalarda amacımız ağrıyı, şişliği azaltmak ve dizdeki kuvveti artırarak dizin dengesini artırmaktır. Bunların sağlanması için yapılabilecek şeyler şunlardır;
- Dinlenme (bu dönemde koltuk değneği de kullanılabilir) : Bazı hareketler kısıtlanarak diz eklemi
- Soğuk uygulama: Şişlik ve ağrı için günde 4-5 kez havlu üzerinden buz uygulanabilir.
- Bacağın yüksekte tutulması: Bacak 1-2 yastık ile desteklenerek kalp seviyesinin üzerinde tutulur. Şişliğin azalmasına yardımcı olmaktadır.
- İlaç tedavisi: Doktorunuzun önerisi ile ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.
- Fizik tedavi: Fizik tedavi programı hastaya özgü planlanmalıdır. Genel olarak güçlendirme, denge ve dizdeki hareket açıklığını artırmaya yönelik bir program oluşturabilir.
- Dizlik kullanımı: Doktorunuzun önerisi ile dizlik kullanımı tercih edilebilir. Dizlik kullanımı ile günlük yaşamda dizin korunması amaçlanır. Uzun süreli ve yanlış kullanımlarda diz çevresindeki kaslarda kuvvetsizlik oluşturabileceği unutulmamalıdır.
Ön Çapraz Bağ Ameliyatı
Ön çapraz bağ yaralanması olan bir kişide ameliyatın gerekip gerekmediğine karar vermek için bazı faktörler göz önüne alınmalıdır; hastanın yaşı, günlük hayatındaki yakınmaları, hastanın aktivite düzeyi, muayene sırasında dizdeki gevşeklik derecesi ve ameliyat sonrası rehabilitasyona uyum sağlayıp sağlayamayacağı gibi durumlar değerlendirilmelidir.
Ön çapraz bağ ameliyatı için karar verirken yaş önemli bir faktör olmakla birlikte, daha önemlisi kişinin aktivite düzeyidir. Orta yaş ve üzerindeki kişilerin de ön çapraz bağ ameliyatı olması aslında hiç de garip değildir. Yaş ne olursa olsun kişi aktif bir yaşam sürüyorsa ameliyat için adaydır.
Ön çapraz bağ onarımı: Eğer ön çapraz bağ, yapıştığı yerden bir kemik parçası kopartarak ayrıldı ise kopan kemik parçasının yerine tutturulma işlemine ön çapraz bağ onarımı denir. Daha çok çocuklarda görülen bu durumda tespit, vidalar veya dikişler ile yapılabilir. Bu işlem çoğunlukla kapalı olarak yapılır ancak ender durumlarda açık ameliyat gerekli olabilir. Son yıllarda ön çapraz bağın primer yani direkt onarımına tıp camiasında ilgi artmaktadır.
Ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu: Ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu isminden de anlaşılacağı gibi ön çapraz bağın tekrardan yapılmasıdır. Bu ameliyatta ön çapraz bağ yerine görev görmesini amaçladığımız başka bir tenden bulunduğu yerden alınıp dizde ön çapraz bağ yerine yerleştirilir.
Rekonstrüksiyonda birkaç farklı yaklaşım vardır ve doktorunuz bunlardan hangisinin sizin için en iyisi olduğuna karar verecektir. Örneğin, birkaç çeşit greft (ön çapraz bağ yerine görev görmesi için alınan tendon) kullanılabilir. Kendi bağlarınızdan biri kullanabilir veya bir donör (kadavra) grefti tercih edilebilir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı ile Birlikte Menisküsünüzde de Yırtık Olabilir!
Ön çapraz bağ yırtıklarına %41-69 oranında menisküs yırtığı da eşlik etmektedir. Menisküsünde de yırtık olan hastaların ameliyat dışı tedavi seçeneklerinden başarı görme oranı daha düşüktür. Aynı ameliyat sırasında menisküs yırtığı da onarılarak ileriki yıllarda dizde oluşabilecek aşınma ve yıpranmanın önüne geçilir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Ameliyat Sonrası Fizik Tedavi
Ameliyat sonrası fizik tedavi, iyileşmenin en önemli aşamalarından biridir. Egzersizler ile ileride oluşabilecek yaralanmaları önlemek için hareket ve gücü geri kazanmaya ve eklemin dengesini geliştirmeye odaklanılır.
Çok hızlı veya çok yavaş ilerleme, ameliyattan elde edilen sonuçlara zarar verebilir. Bu nedenle süreç boyunca terapistinizin ve doktorunuzun rehberliğinde tedaviye devam etmeniz önemlidir.
Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Tercih Edilmez ise Ne Olur?
Ön çapraz bağ yırtığında erken dönemde kıkırdak hasarı olabilirken, geç dönemde dizdeki boşalmaların sıklığına göre kıkırdak hasarı oranında artma gözlenebilir. Ön Çapraz bağ yokluğunda diz ekleminin mekaniğinin bozulması; menisküs ve diz eklem kıkırdağının anormal yük altında kalmasına ve bunun sonucunda da dejeneratif değişikliklerin (kireçlenme) meydana gelmesine yol açabilir. Bilimsel çalışmalarda ön çapraz bağ yırtığı tedavi edilmediğinde 10 yıl sonunda röntgen görüntüsünde %53 oranında hastada dejeneratif değişikliklerin görüldüğü saptanmıştır . Ön çapraz bağ ameliyatı sayesinde diz dengesinin yeniden sağlanması ile menisküs yaralanması ve eklem kıkırdak hasarına karşı koruyucu etki sağlanır.
Ancak hastanın günlük hayatında önemli yakınmaları yoksa, aktif bir yaşam sürmüyor ve kendini koruyabilecekse ameliyat edilmeden bırakılabilmektedir. Hastanın ön çapraz bağ ameliyatı sonrasındaki rehabilitasyon programına uyumu da önemlidir, dolayısıyla bu programa adapte olamayacak hastalarda ve ileri yaşta, aktivite düzeyi düşük hastalarda ameliyat planlaması yapılmayabilmektedir. İleri yaşta olup yüksek aktivite seviyesinde olmayan, günlük yaşamda dizinde boşluk ve güvensizlik gibi yakınmaları olmayan bireylerde ameliyat tercih edilmeyebilmektedir.
Unutulmamalıdır ki her hastanın belirtileri ve tedavisi hastaya özgüdür. Tedavi için en iyi kararı kendi doktorunuz ile birlikte siz vereceksiniz.
Merhabalar Yaklaşık 3 hafta önce halı saha maçında dizimden sakatlanmıştım ortopedi doktoruna gittim MR çekildim iç yan bağlarda kanama olduğunu söyledi ayağımı kıvıramıyordum ameliyatlık birşey yok dedi ilaçlar yazdı dizlik kullanmamı söyledi ve nitekim ayağımda sıkıntı kalmadı gibi ama (ayağımı havaya kaldırıp sağa sola sakladığımda snki boştaymış gibi oluyor ve tık tık diye ses geliyor gibi oluyor şimdi ne yapmam gerekir şimdiden teşekkür ederim
Merhaba Mehmet Bey öncelikle geçmiş olsun, Yakın zamanda çektirmiş olduğunuz röntgen veya MR görüntünüzü bize 0532 499 77 44 numaralı hattımıza gönderdiğiniz takdirde incelenip size geri dönüş sağlayabiliriz. Dizinizin işlevsel durumunu değerlendirebilmek ve diz ağrınızın tedavisi ile ilgili bilgi edinebilmemiz için https://diztesti.kayhanturan.com/ linkini gönderiyoruz. Cevaplandırmanız halinde durumunuz hakkında bilgilendirme yapmak için sizleri arayacağız. Sağlıklı günler dileriz…
Merhaba ne düştüm ne ağır bişey kaldırdım nede ani sert dönüşlerim oldu ama dizim birden boşluğa düşüyor Sanki düşecek gibi oluyorum dizden aşağısını çok anlıkta olsa hissetmiyorum ne yapmalıyım teşekkür ederim
Merhaba Gülnaz Hanım, öncelikle geçmiş olsun, Yakın zamanda çektirmiş olduğunuz röntgen veya MR görüntünüzü bize 0532 499 77 44 numaralı hattımıza gönderdiğiniz takdirde incelenip size geri dönüş sağlayabiliriz. Dizinizin işlevsel durumunu değerlendirebilmek ve diz ağrınızın tedavisi ile ilgili bilgi edinebilmemiz için https://diztesti.kayhanturan.com/ linkini gönderiyoruz. Cevaplandırmanız halinde durumunuz hakkında bilgilendirme yapmak için sizleri arayacağız. Sağlıklı günler dileriz…
Gülnaz hanım meraba acaba rahatsızlığınıza care buldunuzmu aynı şikayet babamda var bilgı veriseniz cok memnun olurum
Merhaba, bundan tam iki hafta önce yan kayıp düşme sonucu sağ dizimden sakatlandım. Ortopedi MR sonrası ön çapraz bağ kopması tanısı koydu ve bir süre fizik tedavi önerdi ameliyat için yeniden görüşelim dedi. Akabinde gittiğim fizik tedavi doktoru ön bağın kopuk olmadığını ama ağır hasarlı olduğunu aynı sekilde yan bağın da hasarlı olduğunu söyledi ve hemen dizlik takmaya başlamamı söyledi.
İki farklı konuşma olunca iyice karışmış durumdayız. Lütfen MR raporumu değerlendirebilir misiniz? Çok yoruldum bu süreçte.
Merhaba Seçil Hanım, öncelikle geçmiş olsun. Size yardımcı olacağız. Sağlık durumunuz ve tedaviniz ile ilgili sizi doğru bilgilendirebilmemiz için yakın zamana ait çektirmiş olduğunuz tetkiklerinizi bizimle 0532 499 77 44 numaralı hattımızdan paylaşmanız durumda değerlendirme sağlayıp durumunuz ile ilgili daha detaylı bilgi verebiliriz.
Sağlıcakla kalın..
Merhaba, raporumu aşağıda iletiyorum. Şimdiden çok teşekkür ediyorum.
Bulgular
SAĞ DİZ MR TETKİKİ TETKİK SEKANSLARI: T1 se ve PD tse fs koronal,T1 se T2 tse fs ve PD tse fs sagital, PD tse fs transvers Bulgular: Diz eklemini oluşturan kemik yapılar doğal anatomik konfigürasyonda ve pozisyondadır. Kemik iliği sinyali, trabeküler patern ve epifizyel çizgiler doğaldır. Korteks konturları ve kalınlığı doğaldır Patella,femur kondillerini çeviren kartilaj kalınlığı ve sinyal intensiteleri doğaldır. Kartilaj yüzeyi doğaldır. Tibofemoral eklem aralığı lateralde daralmış görünümde olup efüzyon izlenmektedir. Femur posteriorda medial kondil düzeyinde tüm sekanslarda hipointens subsantim subkondral sinyal değişikliği (kemik adacığı?) dikkati çekmektedir. Tibia lateral platoda, tibiofibular eklem yüz komşuluğunda kemik iliği ödemi lehine sinyal artışı izlenmektedir (trabeküler mikrofraktür?). Patella femoral eklem aralığı daralmış olup eklem aralığında hafif efüzyon mevcuttur. Lateral menisküs anterior horn, korpus, posterior horn normal üçgen konfigürasyonda ve homojen düşük intensiteli sinyal karakterinde olup düzgün ve intakt bir yüzeye sahiptir. Medial menisküs anterior horn normal üçgen konfigürasyonda ve homojen düşük intensiteli sinyal karakterinde olup düzgün ve intakt bir yüzeye sahiptir. Medial menisküs posterior hornda grade I dejenerasyon lehine sinyal artışı izlenmektedir. Korpus düzeyinde radial rüptür ile uyumlu görünüm izlenmektedir. ACL de totale yakın parsiyel rüptür ile uyumlu görünüm izlenmektedir. LCL de grade I sprain , lateral patellar retinakulumda grade I sprain lehine sinyal artışı izlenmektedir. MCL doğaldır. Posterior krusiat ligamentler intakt, normal kalınlık ve sinyal intensitesi göstermektedir. Popliteal tendon femur insersiyon düzeyinde sinyal artışı izlenmektedir (tendinopati). Gastroknemius kası lateral başı femur insersiyon düzeyinde milimetrik çaplı kemik fragmanı izlenmektedir. Gastroknemius kası medial başı komşuluğunda lobüle konturlu multiseptalı yaklaşık 33×18 mm boyutlarında Baker kisti izlenmektedir. İnceleme alanına giren yumuşak dokular ve vasküler yapılar doğaldır. SONUÇ: Raporda tanımlanan bulgular Uzm. Dr. Fatma YILMAZ Saygılarımla S.B.
Sonuç ve Öneriler
SONUÇ: Raporda tanımlanan bulgular Uzm. Dr. Fatma YILMAZ Saygılarımla S.B.
sayın turan bey iyi çalışmalar 10 yıl önce çapraz bağ dizinden ameliyat olmuştu belli dönemlerde bazı rahatsızlıkları oldu doktora gittiğimizde zamanla gecer o bölgeyi güçlendirelim egzersiz le falan demişti aradan 10 yıl geçti diz bölgemin şişmesi sonucu başka bir şehirde dr gittim ameliyat sonrası çapraz bağların uyum sağlamamış bu süreçte kıkırtlak sürtünme sonucu burası zara görmüş dedi. ameliyat olmaz dedi bu şekilde yaşayacaksın ayağının üzerine fazla basmayacaksın dedi belli bir yaştan sonra da bastonla olacak dedi bu bilgiler doğrumu doktorum su an yaşım 27
Merhabalar Nejdet Bey öncelikle geçmiş olsun, çapraz bağların uyum sağlamaması ve kıkırdak hasarı gibi durumlar genellikle cerrahi müdahale gerektirebilir. Ancak, her hasta ve durum farklı olduğu için kesin bir değerlendirme yapmak için hastanın bireysel tıbbi geçmişini ve mevcut durumunu detaylı olarak gözden geçirmek gereklidir.Sağlık durumunuz ile ilgili size bilgilendirme sağlayabilmemiz için tetkiklerinizi değerlendirmemiz gerekir. Yakın zamana ait yapılmış olan tetkiklerinizi 0532 499 77 44 numaralı hattımızdan bizimle paylaşmanız durumunda değerlendirme sağlayıp sizi bilgilendirebiliriz. Sağlıcakla kalın.
konya ereğli de yaşıyorum 28 yaşındayım 10 yıl önce çapraz bağ dizinden ameliyat olmuştu belli dönemlerde bazı rahatsızlıkları oldu doktora gittiğimizde zamanla gecer o bölgeyi güçlendirelim egzersiz le falan demişti aradan 10 yıl geçti diz bölgemin şişmesi sonucu başka bir şehirde dr gittim ameliyat sonrası çapraz bağların uyum sağlamamış bu süreçte kıkırtlak sürtünme sonucu burası zara görmüş dedi. ameliyat olmaz dedi bu şekilde yaşayacaksın ayağının üzerine fazla basmayacaksın dedi belli bir yaştan sonra da bastonla olacak dedi bu bilgiler doğrumu doktorum bu gibi rahatsızlıkların tedavisi var mıdır
Merhabalar Nejdet Bey öncelikle geçmiş olsun, çapraz bağların uyum sağlamaması ve kıkırdak hasarı gibi durumlar genellikle cerrahi müdahale gerektirebilir. Ancak, her hasta ve durum farklı olduğu için kesin bir değerlendirme yapmak için hastanın bireysel tıbbi geçmişini ve mevcut durumunu detaylı olarak gözden geçirmek gereklidir.Sağlık durumunuz ile ilgili size bilgilendirme sağlayabilmemiz için tetkiklerinizi değerlendirmemiz gerekir. Yakın zamana ait yapılmış olan tetkiklerinizi 0532 499 77 44 numaralı hattımızdan bizimle paylaşmanız durumunda değerlendirme sağlayıp sizi bilgilendirebiliriz. Sağlıcakla kalın.