Donuk Omuz Nedir? Evreleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Yakın zamanda omuz operasyonu geçirdiyseniz, omuzunuzu yaraladıysanız ya da diyabet hastasıysanız donuk omuz sendromu dikkat etmeniz gereken bir hastalıktır. Donuk omuz, sadece omuz ekleminde meydana gelen hasarlardan kaynaklanmaz. Aynı zamanda şeker, inme, kalp krizi gibi çeşitli hastalıkların sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Ancak olgularının çoğunda donuk omuz nedeni tam olarak bilinmemektedir.

Siz de donuk omuzdan şikayetçiyseniz ya da kol hareketlerinizde kısıtlılık gibi donuk omuzun günlük hayatı olumsuz etkileyen belirtilerini gösteriyorsanız, tanı ve tedavi yöntemlerini değerlendirmek için yazımızı mutlaka inceleyin.

İçindekiler:

• Donuk Omuz Nedir?
• Donuk Omuzun Nedenleri Nelerdir?
• Donuk Omuz Belirtileri Nelerdir?
• Donuk Omuz Evreleri
• Donuk Omuz Tanısı Nasıl Konur?
• Donuk Omuz Tedavisi
  • Donuk Omuz İçin Fizik Tedavi
  • Ağrı Kesici İlaçlar
  • Buz Paketleri veya Isı Uygulaması
  • Omuz Enjeksiyonları
  • Hidrodilatasyon
  • Anestezi Altında Manipülasyon
  • Omuz Artroskopisi
• Donuk Omuz Tekrarlar Mı?

Donuk Omuz Nedir?

Adeziv kapsülit olarak da adlandırılan donuk omuz sendromu; omuzda giderek artan ağrı ile birlikte omuz hareketlerinin kısıtlandığı bir durumdur. Başlangıçta hafif ağrı ve hareket kısıtlılığı ile başlayan donuk omuz süreci tedavi edilmediği taktirde hareketlerin ileri derecede kısıtlandığı ve ağrıların şiddetlendiği bir döneme doğru ilerler. Aylar süren bu dönemden sonra donmuş omuz iyileşme eğilimi gösterse de, tam iyileşme 3 yıl kadar sürebilir.

Omuz eklemi; üst kol kemiği (humerus) başının, kürek kemiğinde (skapula) bulunan sığ bir yuvaya (glenoid yuva) oturduğu ve ön taraftan da köprücük kemiği (klavikula) ile birleştiği yuvarlak bir eklemdir. Omuzu oluşturan kemikler, kolun serbestçe hareket edebileceği bir şekilde; kaslar, tendonlar ve bağlar gibi esnek dokular tarafından birbirine bağlanmaktadır. “Omuz kapsülü” adını verdiğimiz güçlü bağ dokusu ise; omuz eklemini, bağları ve tendonları çevreleyerek bir arada tutar. Omuzun daha kolay hareket etmesine yardımcı olan eklem sıvısı (sinovyal sıvı); omuz kapsülünü ve eklemi yağlar.

Omuz eklem kapsülü; kol hareket ettikçe genişleyebilen ve büzülebilen kıvrımlara sahiptir. Donmuş bir omuzda eklem sıvısı azalırken, kapsül dokusunda önce inflamasyon gelişir ardından da adeta nedbe dokusu gibi yapışıklık oluşturan bantlar oluşur. Kapsülün esnekliğini sağlayan yapısı bozulup giderek sıkılaşması sonucunda hareketler kısıtlanır ve omuzu hareket ettirmek ağrılı hale gelir.

Donuk Omuzun Nedenleri Nelerdir?

Birçok omuz eklemi sorunu ağrı ve hareket kaybı içeren bir tablo oluşturmasına rağmen, donmuş omuza çoğunlukla eklemi çevreleyen kapsül ve bağ dokularının inflamasyonu neden olur.

Asıl sebep tam olarak bilinmese de donuk omuzun ilişkilendirildiği nedenleri şöyle sıralayabiliriz;

Hareketsizlik veya Hareket Kısıtlılığı

Omuzunu bazı sebeplerden dolayı uzun süre sabit tutmak zorunda kalan kişilerde donuk omuz görülme riski yüksektir. Kolun hareketsiz kalmasının nedenleri şunlar olabilir;

• Rotator manşet yaralanması: Rotator manşet, omuz eklemini hareket ettiren önemli bir kas-tendon grubuna verilen isimdir. Rotator tendonlardaki bir zedelenme sonucunda eklemde oluşan inflamasyon donuk omuza sebep olabilmektedir.
• Omuz kırığı veya çıkığı gibi yaralanmalar sonrasında omuzun iyileşmesi için bir süre omuz askısı kullanmak kolun hareketsiz kalmasına ve donuk omuz gelişmesine neden olabilmektedir.
• Kısmi felç veya inme olarak bilinen beyin damarlarında tıkanıklık veya kanama gelişen kişilerin felçli tarafında donuk omuz görülebilmektedir.

Sistemik Hastalıklar

Bazı hastalıkları olan kişilerde donuk omuz görülme olasılığı daha yüksektir. Donuk omuz gelişme riskini artırabilen hastalıklar şunlardır;

• Diyabet-şeker hastalığı: Donuk omuz, diyabetli hastalarda daha sık görülmektedir. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte iyileşme süreci daha uzun olmakta ve daha ciddi derecede hareket kısıtlılığına yol açmaktadır. Özellikle insülin bağımlı diyabeti olan hastalarda eklem hareket kaybı daha belirgindir ve cerrahi dışı tedavilere direnç de daha fazladır. Bu nedenle diyabetik zeminde gelişen donuk omuz tedavisinde yaklaşım biraz daha farklıdır.
• Diğer hastalıklar: Donuk omuzla ilişkili olduğu görülen tıbbi problemler arasında; çeşitli guatr tipleri (hipotiroidizm, hipertiroidizm), kalp hastalığı ve Parkinson hastalığı sayılabilir.

Yaş ve Cinsiyet

Donuk omuz sendromundaki yaşa bağlı risk grupları ve donuk omuzun görülme olasılığı şu şekildedir;

• Donuk omuz, toplumun yaklaşık %5’inde ortaya çıkar. Şeker hastalığı olanlarda donuk omuz görülme oranı ise %10-36’dır.
• Kadınlarda ve 40 yaş üstü bireylerde donuk omuz görülme riski daha fazladır.
• Kadınlar erkeklerden 4 kat daha sık etkilenirken, baskın olmayan kol, hareketsizlikten dolayı etkilenmeye daha yatkındır.

Ayrıca omuz kireçlenmesi olan hastalarda da gereken tedavi yöntemleri uygulanmadığı takdirde, donuk omuz gelişme riski artmaktadır.

Donuk Omuz Belirtileri Nelerdir?

Donuk omuzda (adeziv kapsülit) belirtiler en çok, şiddetlenen gece ağrısı ve hareket kısıtlılığı olarak karşımıza çıkmaktadır. Omuz ağrısı genellikle omuz bölgesinde ve bazen de üst kolda görülmektedir.

Günlük hayatınızda;

• Elinizi başınıza götüremiyorsanız,
• Omuzunuzu kendiniz veya başkasının yardımıyla hareket ettiremiyorsanız, donuk omuz belirtileri göstermektesiniz demektir.

Donuk omuz sürecindeki evreleri ve ağrı seyrinin evrelere göre nasıl değiştiğini, yazımızın ilerleyen bölümlerinde okuyabilirsiniz.

Donuk Omuz Evreleri

Donuk omuz, belirtilerin kötüleştiği bir dönemden sonra kendiliğinden iyileşmeye başlar. Fakat bu süreç üç seneyi bulabilmektedir. Tedavisinin temel amacı; ağrıların arttığı ve hareket kısıtlılığının ilerlediği evreye geçmeden önce hastanın belirtilerini iyileştirmektir.

Donuk omuz tipik olarak üç aşamada yavaşça gelişir ve iyileşir. Donuk omuz evreleri şunlardır:

1. Yangı Evresi: İlk evrede, ağrılarınız yavaş yavaş artar. Ağrılar arttıkça omuzunuz da hareket açıklığını kaybeder. Eklemdeki kısıtlılık kendini göstermeye başlar. Ağrılar gece artarak uykuyu engelleyebilmektedir. Bu evre 6 haftadan 9 aya kadar sürebilir.
2. Donma Evresi: İkinci evrede, ağrılarda azalma ve kısmi iyileşme görülebilmekte fakat hareketlerde kısıtlılık devam etmektedir. Bu evre 4 ila 12 ay sürer ve bu aşamada günlük aktivitelerde zorlanma olabilir.
3. Çözülme Evresi: Son evrede, omuz hareketi kademeli olarak iyileşmeye başlamaktadır. Normale veya normale yakın eklem hareket açıklığı ve kas gücüne tam dönüş, 6 aydan 2 yıla kadar sürebilmektedir.

Donuk Omuz Tanısı Nasıl Konur?

Öncelikle “Donuk omuz için hangi doktora gidilir?” sorusuna netlik kazandırmakta fayda vardır. Donuk omuz şikâyeti ile Ortopedi veya Fizik Tedavi bölümüne başvurabilirsiniz. Doktorunuz yakınmanız ve öykünüzü dinleyip, varsa ek hastalıklarınızı öğrendikten sonra sizi muayene edecektir. Ağrılı omuzun fiziksel muayenesi şunları içermektedir;

• Aktif Hareket Aralığı: Doktorunuz, kendinizin kolunuzu omuzdan çeşitli yönlere doğru hareket ettirmenizi isteyerek eklemin “aktif hareket açıklığını” gözlemler.
• Pasif Hareket Aralığı: Bir başkasının kolunuzu tutarak omuzunuzu hareket ettirdiğindeki duruma eklemin “pasif hareket açıklığı” denir. Doktorunuz eklemdeki kısıtlılığı anlamak için kolunuzu kaldırarak her yöne doğru omuzdaki hareketliliğin derecesini belirlemeye çalışır.

Donuk omuzlu kişilerde hem aktif hem de pasif hareket açıklığı kısıtlanmıştır.

Fiziksel muayeneden sonra doktorunuz; omuz eklemini görmek ve varsa ağrı ve tutukluğa sebep olabilecek diğer nedenleri belirlemek için Emar-MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme), ultrason, röntgen gibi bazı radyolojik görüntüleme tetkikleri isteyebilmektedir.

Tedavi süreci boyunca ise hastaya, hareketin geri kazanılmasına yönelik egzersiz terapilerini uygulayacak fizyoterapistler destek olmaktadır.

Donuk Omuz Tedavisi

Uzun sürse de donuk omuzun zamanla kendi kendine iyileşme eğilimi gösterdiği gözlemlenmiştir. Ancak bu iyileşme süresi 3 yıla kadar uzayabileceği için geç kalmadan ağrılarınızı azaltmaya ve hareket açıklığınızı arttırmaya yönelik tedavilerden yararlanmanız gerekmektedir. Aksi halde bu süreç, günlük hayatınızı oldukça zorlayabilir.

Donuk omuz için uygulanan fizik tedavi programı, egzersizler, ilaç ve omuza yapılan enjeksiyon tedavileri; cerrahi müdahalelerden önce başvurulan yöntemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tedavilere aynı zamanda konservatif tedavi adı verilmektedir.

Donuk Omuz İçin Fizik Tedavi

Donuk omuz tedavisinde öncelik, bahsetmiş olduğumuz gibi ağrıyı azaltmak ve hareket açıklığını artırmaktır. Dolayısıyla fizik tedavi, cerrahi olmayan yöntemler arasında önerilen ve en etkili tedavi yöntemidir. Donuk omuzun ilk evresi olan yangı döneminde etkinliğini en fazla gösteren fizik tedavi uygulaması, 6 ay kadar sürebilmektedir.

Adeziv kapsülit (donuk omuz) için uygulacak özel bir egzersiz programı, hareketin kademeli olarak geri kazanılmasına yardımcı olacaktır. Aşağıda açıkladığımız egzersizler, omuz kapsülünü germe ve hareket açıklığı egzersizlerini içermektedir. Bazen esneklik ve germe egzersizlerinden önce omuza ısı uygulaması yapılmaktadır.

Unutmayınız ki; bu egzersizler, donuk omuza yönelik özel egzersizlerdir. Dolayısıyla bir fizyoterapistin gözetiminde yapılmasında yarar vardır. Her hastanın durumu ve bulunduğu evre farklı olabileceğinden örnek olarak verdiğimiz bu egzersizleri, doktorunuza danışmadan yapmamanız gerektiğini vurgulamak isteriz.

Peki, donuk omuz egzersizleri nasıl yapılır? Egzersizlerin günde 2-3 defa olmak üzere her seferinde 5-10’ar tekrar ile yapılması gerekmektedir. Ağrısı fazla hastalar egzersizleri daha düşük sayıda tekrarlar şeklinde yapabilir.

Dışa Döndürme-Germe

Bir kapıda durun ve kapı pervazına ulaşmak için etkilenen kolunuzun dirseğini 90 derece bükün. Elinizi yerinde tutun ve vücudunuzu şekilde gösterildiği diğer tarafa doğru döndürün. Bu poziyonda 30 saniye durun ve sonra yavaşça eski pozisyona dönün. Rahatlayın ve hareketi 5 kez tekrarlayın.

Çapraz Kol Germe

Ağrıya neden olmadan kolunuzu, çenenizin hemen altından ve göğsünüzün üzerinden karşı omuza doğru nazikçe çekin. 30 saniye basılı tutun. Rahatlayın ve hareketi 5 kez tekrarlayın.

Duvarda Parmak Merdiveni

Bir kol mesafesinde yüzünüz duvara dönük durun. Etkilenen kolunuzun parmak uçlarıyla duvara omuz hizasında dokunun. Parmaklarınızı duvarda, ağrı hissetmediğiniz sürece yukarıya doğru yürütün sonra aşağıya doğru yürütün. Başlangıç pozisyonuna gelince dinlenin ve hareketi 10 kez tekrarlayın.

Oklava ile Kol Kaldırma

Oklavayı iki elinizle gövdenizin önünde tutun. Dirseklerinizi bükmeden oklavayı başınızın üstüne doğru yavaşça kaldırın. Gelebileceğiniz noktaya kadar gelin ve burada 5 saniye bekleyin. Başlangıç pozisyonuna geri dönerek dinlenerek bu hareketi 10 kez tekrarlayın.

Yukarıya Kol Kaldırma-Sırtüstü Pozisyon

Bacaklarınız düz olacak şekilde sırt üstü yatağa yatın. Etkilenen kolunuzu hafif bir gerginlik hissedene kadar başınızın üzerine kaldırmak için sağlam kolunuzu kullanın. İtebildiğiniz kadar kaldırıp bu noktada 15 saniye basılı tutun ve başlangıç pozisyonuna yavaşça indirin. Rahatlayın ve hareketi 10 kez tekrarlayın.

Ağrı Kesici İlaçlar

Ağrının azaltılması ve inflamasyonun giderilmesi için kullanılan çeşitli ilaçlar vardır. Özellikle gece ağrılarının rahatlatılmasına yardımcı olmaktadırlar. Bu ilaçları doktorunuzun önerdiği şekilde kullanmanız gerekir.

Buz Paketleri veya Isı Uygulaması

Yangı döneminde omuz bölgesine fizik tedavi egzersizlerden sonra havluya sarılmış buz paketi ile 20 dakika soğuk uygulamak ağrı ve inflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Isı uygulamaları ise ağrıyı hafifletip omuzda germe egzersizlerinin daha rahat yapılmasını sağlamaktadır. Böylelikle kolun hareket açıklığının artırılması kolaylaşır.

Omuz Enjeksiyonları

Doğrudan omuz eklemine yapılan ve hem ağrı kesici hem de inflamasyonu azaltıcı etkisi olan kortizon enjeksiyonları; diğer ilaçların yetersiz kaldığı ve henüz ameliyatın gerekli görülmediği durumlarda uygulanır. Özellikle ciddi hareket kısıtlılığının olduğu durumlarda sinir blokları veya omuza kortizon iğnesi uygulanabilir. Kortizon, tekrar tekrar kullanıldığında kıkırdak ve tendonların zayıflayıp bozulmasına neden olabileceğinden sık sık uygulanmamalıdır. Omuza yapılan enjeksiyonların tek başına iyileştirici etkisi yoktur, fizik tedavi ve egzersiz programına devam edilmesi gerekir.

Hidrodilatasyon

Semptomlarınız diğer cerrahi olmayan yöntemlerle geçmiyorsa doktorunuz hidrodilatasyon önerebilir. Bu prosedür, omuz eklemi kapsülünü genişletmek ve gerdirmek için omuz eklemine büyük miktarda steril sıvının enjekte edilmesini içerir. Buradaki amaç omuz kapsülünü genişleterek rahat hareket aralığı sağlamaktır.

Buraya kadar değindiğimiz konservatif tedavi yöntemleri, hastalığın cerrahi yöntem uygulanmadan geçirilmesini sağlamak için uygulanan tedavileri kapsamaktadır.

Anestezi Altında Manipülasyon

Bu aşamaya kadar uygulanan tedavilerle iyileşme sağlanamadığında; Ortopedi doktorunuz ameliyathanede anestezi altında omuzunuzu yukarıya ve yana doğru hareket ettirmeye zorlayarak, kapsülün ve yumuşak dokuların gerilmesini ve yapışıklıkların yırtılarak gevşemesini sağlayacaktır. Bu işlemden sonra yine fizik tedavi ve egzersiz programına devam edilmesi gerekir.

Omuz Artroskopisi

Kapalı omuz ameliyatı olarak da tanımlayabileceğimiz omuz artroskopisinin özelliği, ameliyatın büyük kesilere gerek kalmadan yapılmasıdır. Bu uygulamada ortopedi doktorunuz, omuz çevresindeki küçük kesilerden sokulan kamera ve kalem boyutundaki aletler ile eklem bağ dokusuna ve çevre dokulara zarar vermeden eklem kapsülünün sıkılaşmış kısımlarını gevşetir. En etkili sonuç için çoğu zaman manipülasyon ve artroskopi yöntemleri birlikte kullanılmaktadır.

Donuk Omuz Tekrarlar Mı?

Tekrarlama olasılığı düşüktür fakat ameliyattan sonra iyileşmeyi desteklemek için fizik tedavi ve egzersiz programına devam edilmesi son derece önemlidir. Donuk omuz ameliyatları sonrası iyileşme süresi 6 hafta ile 3 ay arasında değişebilmektedir. Diyabetik hastalarda genellikle ameliyattan sonra da devam eden bir miktar hareket kısıtlılığı olabilir. 

Sonuç

Donuk omuzda uygulanan ameliyat ve fizik tedaviden sonraki uzun vadeli sonuçlar oldukça yüz güldürücüdür. Çoğu hastada ağrı çok azalır veya hiç kalmaz ve beraberinde de hareket açıklığı artar. Donuk omuz tedavisi, uzun soluklu bir tedavi sürecidir. Omuzunuzun işlevselliğini geri kazanarak yaşam kalitenizin artmasını sağlamak için siz de geç kalmadan, size uygun tedavi yöntemlerini değerlendirmek için hemen harekete geçin.

Yazımız ile ilgili merak ettiklerinizi sormak veya daha detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.