Bel bölgemizde beş adet omur kemiği bulunmaktadır. Bu omurlardan birinin diğerine göre önde ya da arkada olması bel kaymasının işaretidir. Bel kayması belirtileri arasında; bel ve bacak ağrısı, bacaklarda uyuşma, yürümede zorluk gibi günlük hayatı etkileyen sorunlar yer almaktadır. Belde oluşan kayma doğuştan olabileceği gibi sonradan da gelişebilmektedir. Bel kayması tedavisine; hastanın şikâyetlerini, muayene bulgularını ve kaymanın derecesini inceleyen omurga cerrahı tarafından karar verilmektedir. Peki, bel kayması neden olur? Bel kayması belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
İçindekiler
- Spondilolistezis Nedir?
- Bel Kayması Risk Faktörleri Nelerdir?
- Bel Kayması Neden Olur?
- Spondilolistezis Belirtileri Nelerdir?
- Bel Kayması Nasıl Anlaşılır?
- Bel Kayması Tedavisi
- Bel Kayması Ameliyatı Nasıl Yapılmaktadır?
- Spondilolistezis (Bel Kayması) Hakkında Sık Sorulan Sorular
Spondilolistezis Nedir?
Sağlıklı bir omurgaya yandan ve karşıdan bakıldığında omur kemiklerinin aynı hizada ve sabit durduğu görülmektedir. Ancak bel omurlarının üst üste düzgün bir sırada olmadığı, üst omurun alttakine göre ileride veya geride durarak basamak oluşturması bel kayması veya tıbbi adıyla ‘spondilolistezis’ olarak ifade edilmektedir. Bel kayması; doğumsal nedenler, kemik anatomisinin gelişim bozuklukları, tümörler, travma, kireçlenme, yorgunluk kırıkları gibi nedenlerle meydana gelebilmektedir. Yaş ilerlemesine bağlı gelişen kireçlenme sonucu oluşan bel kayması “dejeneratif bel kayması” olarak adlandırılmaktadır. Omurga eklemlerinin kireçlenmesi sonucunda kas ve bağların zayıflaması “dejeneratif bel kaymasına” yol açmaktadır.
Bel Kayması Risk Faktörleri Nelerdir?
Bel kayması, doğuştan veya doğum sonrası farklı risk faktörlerine bağlı gelişebilmektedir. Bu risk faktörleri şunlardır;
Yaş: Spondilolistezis 50 yaş üstündeki kişiler ve ergenlerde daha sık rastlansa da her yaşta görülmektedir. Özellikle 65 yaş üzerindeki kişilerde daha fazla meydana gelmektedir.
Genetik: Bel kaymasında genetik yatkınlıklar önemli bir risk faktörüdür. Bel kayması olan kişilerin 1. ve 2. derece akrabalarında risk %25-30’dur.
Cinsiyet: Bel kayması kadınlarda erkeklerden 2 kat daha fazla görülmektedir. Kadınlarda daha sık görülmesinin nedeni; yapısal farklılık, bel açısının farklılığı, bağlarda esneklik, günlük ev işlerinin ağırlığı gibi faktörlerle ilişkilidir.
Doğumsal: Omurların arkasında bulunan kemik yapıları birbiriyle eklemleşerek omurganın sabit kalmasını desteklemektedir. Ancak bu kemik yapılarında doğuştan gelen bir yetmezlik görülebilmektedir. Bu tip yapısal soruna sahip çocuklarda bel kayması gelişme riski yüksektir.
Spor: Ergenlik döneminde bel bölgesini aşırı esnekliğe zorlayan sporlar bel kayması için bir risktir. Özellikle ağırlık kaldırılan sporlar veya sert fiziksel temasların yaşandığı sporlar ile uğraşanlarda daha sık görülmektedir.
Meslek: Fiziksel güce dayalı, ağır işlerle uğraşan kişilerde bel kayması görülme olasılığı daha yüksektir.
Bel Kayması Neden Olur?
Omurgayı oluşturan omur kemikleri birbirleriyle; eklemler, disk ve bağlar aracılığıyla bağlantı kurmaktadır. Herhangi bir nedenle bu yapılarda yetmezliğin gelişmesi, iki omurun birbiriyle olan bağlantısını zayıflatarak bel kaymasına neden olmaktadır. Ayrıca omurun arka eklemle bağlantısı olan ince kemik bölümündeki yetmezlik kırıkları da bel kaymasına neden olmaktadır.
Spondilolistezis Belirtileri Nelerdir?
En sık görülen bel kayması belirtileri, bel ve/veya bacak ağrılarıdır. Ağrılar, özellikle eğilip doğrulduktan sonra ve uzun süre ayakta kaldıktan sonra artmaktır. Bacak ağrısı tek taraflı olabileceği gibi her iki bacakta da hissedilebilmektedir. Bacak ağrısının nedeni ise bel kaymasının bacaklara giden sinir kökleri üzerinde oluşturduğu baskıdır.
Bel kayması, bel omurilik kanalında darlık veya bacağa giden sinir köklerinde sıkışmaya yol açtığında; bacaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma veya tam tersi üşüme gibi bel kayması belirtileri görülebilmektedir. Özellikle hastalar, bel ve bacak ağrısından dolayı yürüyüş mesafelerinin kısaldığını, uzun yürüyüş yapamadıklarını, yürürken belli aralıklarla durup dinlenmek zorunda kaldıklarını ifade etmektedir.
Bel kayması belirtileri genellikle yürürken ve ayaktayken artış gösterirken kişinin oturması ile birlikte hafiflemektedir. Bunun nedeni kişi oturduğunda hem omurları birbiri üstünde kaymaya zorlayan kuvvetlerin azalması, hem de omurilik kanalı oturma pozisyonunda daha genişlediğinden sinirler üzerindeki baskının da azalmasıdır. Ancak bacaklarda güç kaybı ve buna bağlı yürüyememe gibi ciddi nörolojik sorunlar ileri derece bel kayması belirtileri arasında olup acil müdahale gerektirmektedir.
Bel Kayması Nasıl Anlaşılır?
Bel kayması tanısı aşağıdaki aşamalar takip edilerek hastanın değerlendirilmesi sonucu konulmaktadır.
1. Tıbbi Geçmiş:
- Hastanın yakınmasının ne zamandan beri olduğu, hangi durumlarda artış gösterdiği, daha önce bel kayması tedavisi uygulanıp uygulanmadığı ve sonuçları sorgulanmalıdır.
- Spor geçmişi hakkında bilgi edinilmelidir. Spor geçmişi varsa spondilolistezis açısından risk oluşturabilecek spor dalları sorgulanmalıdır.
- Düşme ve kaza gibi travmalarda bel kaymasına neden olabileceği için bu konuda hastadan bilgi alınmalıdır.
- Hastanın daha önce omurga ameliyatı olup olmadığını da öğrenmek gerekmektedir. Çünkü bazen eskiden geçirilmiş olan omurga ameliyatları da spondilolistezise neden olabilmektedir.
2. Muayene:
- Omurganın hareket açıklığı, esneklik, kas gücü veya nörolojik kayıplar gibi fiziksel bulguların varlığı muayene ile belirlenmektedir.
- Bel omurlarının orta hattaki kemik çıkıntılarına tek tek dokunularak yukarıdan aşağı kontrol edilmektedir. Kontrol sırasında orta hattaki kemik çıkıntılarında bir basamaklaşma hissedilmesi spondilolistezisi düşündürmektedir.
- Bazı hastalarda bel çukurunun artması, uyluk arka kaslarında kısalık, kalça ve dizleri bükerek yürüme gibi bulgular da saptanabilmektedir. Ayrıca omurga eğriliği yani skolyoz da gözlenebilir.
3. Tanı Testleri:
- Tıbbi geçmişin gözden geçirilmesi ve fiziksel muayeneden sonra bel kaymasından şüphelenildiğinde, tanıyı doğrulamak ve hastanın şikâyetlerinin diğer olası nedenlerini elemek için bel röntgeni çekilmektedir.
- Bel röntgeninin hem normal duruş sırasında hem de hastanın belden öne ve arkaya doğru eğildiği farklı pozisyonlarda çekilmesi önemlidir. Farklı pozisyonlarda çekilen röntgenlerde omurların diziliminde değişiklik izlenmesi bel kayması bulgusudur. Ayrıca röntgen görüntüleri ile bel kaymasının derecesi ve açısı belirlenmektedir.
- Bel kaymasına neden olan durumun daha detaylı değerlendirilmesi için, Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR) gibi radyolojik tetkikler gerekmektedir. Bel kaymasına neden olabilecek kemikle ilgili problemlerin değerlendirilmesinde BT görüntüleri yardımcı olmaktadır.
- Spondilolistezis (bel kayması) sonucu meydana gelen yumuşak doku değişikliklerinin ve omurilik sinirlerinde oluşabilecek sıkışmanın değerlendirilmesinde ise, MR daha çok bilgi sağlayabilmektedir.
Bel Kayması Tedavisi
Spondilolistezis (bel kayması) sorunun tedavisinde ilk seçenek her zaman ameliyat değildir. Bel kayması tedavisinde uygulanan çeşitli yöntemler vardır. Bunlar;
1.İlaç Tedavisi
Bel ve bacak ağrısının giderilmesi amacıyla ağrı kesici ve kas gevşetici ilaçlar kullanılabilmektedir. Bacaklardaki uyuşma, yanma veya üşüme gibi nöropatik şikâyetler için ise farklı ilaçlar kullanılabilmektedir. Ancak bu ilaçların mutlaka doktor önerisi ve kontrolü altında kullanılması gerekir.
2.Aktivite Değişikliği
Bel kaymasının yol açtığı ağrıların kontrol altına alınabilmesi için bazı hareketler kısıtlanmaktadır. Ayrıca bel-bacak ağrılarının azaltılabilmesi için bel kayması egzersizleri önerilmektedir.
Bel ve bacak ağrısı şiddetli olduğu dönemde dikkat edilmesi gerekenler;
- Birkaç gün gibi kısa süreli kısmi yatak istirahati,
- Uzun süre ayakta durmaktan veya yürümekten kaçınmak,
- Aktif yoğun egzersizden kaçınmak,
- Belden geriye doğru eğilmeyi gerektiren hareketlerden kaçınmak.
Süreğen hafif veya orta dereceli bel ağrılarında ise özellikle yürüyüş yapmadan önce bel bölgesine sıcak uygulamak ağrıyı azaltıp daha rahat yürüyüş yapılmasını sağlamaktadır. Hastanın durumuna göre bazı aktiviteler sırasında bel kayması korsesi kullanması önerilmektedir. Bel korsesinin farklı çeşitleri olduğundan doktor önerisi ile seçilip, kullanılmalıdır. Bel korsesi belde kaymanın ilerlemesine engel olmamaktadır. Ancak hareketler sırasında beldeki yumuşak dokuların aşırı zorlanmasını önleyerek ağrının kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
3.Fizik Tedavi ve Bel Kayması Egzersizleri
Bel ve bacak ağrılarını kontrol altına almak, bel kaslarını güçlendirmek, bacak kaslarının esnekliği artırmak amacıyla fizik tedavi programı uygulanabilmektedir. Bel kayması fizik tedavi programı sırasında hastaya özgü “bel kayması egzersiz” planı oluşturulmaktadır. Aktif yaşam tarzı sürmek isteyen hastalara (eğer hastanın genel sağlık durumu müsaade ediyor ise) sabit bisiklet egzersizleri veya ılık bir yüzme havuzunda su içi egzersizler de önerilebilmektedir. Bu şekilde bel ağrısının hafifletilmesi ve uzun vadede hastanın günlük işlevlerini sürdürmesi sağlanabilmektedir.
4.Manuel Terapi
Güçlü çekme gibi elle yapılan uygulamalar, bel kaymasının derecesini arttırıp hastanın kötüleşmesine neden olabileceği için genellikle önerilmemektedir. Ancak bel bölgesindeki kas spazmı ve ağrıyı azaltmaya yönelik olarak kaslara hafif manuel teknikler uygulanabilmektedir.
5.Epidural Enjeksiyonlar
Bel kayması tedavisinde uygulanan bir diğer yöntem ise epidural enjeksiyonlardır. Özellikle şiddetli bacak ağrısı olan hastalar için epidural kortizon enjeksiyonları uygun bir tedavi seçeneği olabilmektedir. Enjeksiyonlar, vakaların % 50’sinde ağrıyı azaltma ve hastanın gün içindeki hareketini artırmada etkili bulunmuştur. Epidural enjeksiyon sonrası ağrının hafiflemesi her hastada farklılık gösterir. Ancak genellikle bir haftadan bir yıla kadar etkisini gösterebilmektedir. Epidural kortizon enjeksiyonundan yarar gören hastalarda, bu işlem yılda üç defa tekrar (gerekli olması halinde) edilebilmektedir.
Bel Kayması Ameliyatı Nasıl Yapılmaktadır?
Bel veya bacak ağrısı hastanın yaşam kalitesini olumsuz etkiliyor ve uygulanan diğer tedavi yöntemleri ile sonuç alınamıyorsa bel kayması ameliyatı önerilebilmektedir. Bacaklarda güç kaybı, hissizlik, idrar ve dışkı kaçırma gibi durumlarda ise hastaların acil bel ameliyatına alınması gerekmektedir.
Bel kaymasında cerrahinin amacı, sinir üzerinde oluşan baskıyı kaldırmak ve kaymanın olduğu omur bölgesini sabitlemektir. Ameliyat genellikle iki bölümden oluşur;
- Belde basıya neden olan dokuların temizlenmesi,
- Vidalama işlemi ile omurların birbirine sabitlenmesi.
Bel kayması ameliyatı aşamaları şu şekildedir;
- Ameliyat genellikle sadece bel bölgesine dikey uygulanan bir kesi ile yapılmaktadır. Bazı durumlarda cerrahın tercihine göre karın bölgesinden ek bir kesi yapılabilmektedir.
- Bel kayması ameliyatı sırasında sinirlerin sıkışmasına neden olan kemik ve yumuşak dokular temizlenir ve kaymanın olduğu her iki omur kemiğine sağdan ve soldan birer adet vida yerleştirilmektedir.
- İki omur arasındaki disk dokusu temizlendikten sonra buraya destek oluşturmak ve kaynamayı sağlamak amacıyla bir kafes-implant yerleştirilmektedir.
- Omurlara takılan vidalar metal çubuklar aracılığı ile birbirlerine tutturularak sabitlenmektedir.
- Kemiklerin kaynamasını kolaylaştırmak için, hastadan alınan veya kemik bankasından elde edilmiş olan kemik parçaları omurların arka bölümüne yerleştirilmektedir.
Bel Kayması Ameliyatı Sonrası Sizi Neler Bekliyor?
- Bel kayması ameliyatı sonrası hastanede kalış süresi hastanın durumuna göre 1-3 gün arasında değişebilmektedir.
- Hasta ameliyattan sonra derlenme odasında anestezinin etkileri azalana kadar yakın gözetimde bekletilmektedir.
- Genel durum uygun olduğunda ise hasta odasına alınmaktadır. Cerrahi müdahaleye bağlı ağrıların hissedilmemesi için ağrı kesici ilaç tedavisi uygulanmaktadır.
Bel kayması ameliyatından sonraki ilk 24 saat içinde hasta, fizyoterapistler eşliğinde yataktan kaldırılıp, yürütülmektedir. Genel durumu iyi olan ve rahat yürüyebilen hastalar ilk gün evine gidebilmektedir. Hastaneden çıktıktan sonra 2-3 günde bir pansuman yapılması ve on beşinci günde dikişlerinizin alınması gerekir. Muhtemel bir enfeksiyondan korunmak için pansuman sterilite kuralları bilen bir sağlık profesyoneli tarafından yapılmalıdır. Ameliyat yerinde akıntı veya kızarıklık gibi beklenmedik durumlar meydana gelirse doktorunuza başvurmanız önerilir.
Bel kayması ameliyatı sonrası ilk 3 ay iyileşme dönemi için oldukça önemlidir. Bu süre içinde ameliyat yerinde henüz tam kaynama oluşmadığı için dikkatli olmak ve zorlayıcı hareketlerden kaçınmak gerekir. Genellikle çoğu hasta 3. aydan sonra günlük aktivitelerine dönebilmektedir. Ancak iyileşmenin tamamlanması yaklaşık olarak bir yılı bulabilmektedir.
Bel kayması ameliyatı sonrası iyileşme sürecinde önemli olan faktörlerden biri de bel çevresi kaslarını güçlendirmek amacıyla fizik tedavi ve egzersiz programı uygulanmasıdır. Bel kayması fizik tedavi hareketleri hastanın daha hızlı günlük hayatına dönmesine önemli ölçüde katkı sağlamaktadır.
Spondilolistezis (Bel Kayması) Hakkında Sık Sorulan Sorular
-
Fazla kilo bel kaymasına neden olur mu?
Aşırı kilolu bireylerde omurgaya binen yükün artması bel kayması için bir risk faktörüdür. Bu nedenle fazla kilolu bireylerin kilo vermeleri ve hareketsiz yaşam tarzından uzaklaşıp, egzersiz yapmaları önemlidir.
-
Bel kayması olanlar hangi sporları yapabilmektedir?
Bel kayması olan kişilerin halter, vücut geliştirme gibi ağırlıkla yapılan sporlar ve basketbol, futbol gibi rakip ile birebir mücadele edilmesi gereken sporlardan uzak durmaları önerilmektedir. Omurgayı aşırı esnekliğe zorlayan jimnastik ya da uzak doğu sporları da yakınmaların artmasına neden olabilmektedir.
Omurgayı zorlamayan yüzme, yürüyüş gibi hafif sporlar bel kayması olan kişiler için uygundur.
-
Spondilolistezis omurganın en çok hangi bölümünde olur?
Bel kayması genellikle bel omurgasının alt seviyelerinde meydana gelir. En sık dördüncü ve beşinci bel omurları arasında görülmektedir. Ayrıca beşinci bel omuru ile birinci sakrum kemiği arasında da meydana gelir.
-
Bel kayması için hangi doktora başvurmalısınız?
Yukarıda yer alan bel kayması belirtilerinden birini veya bir kaçını yaşıyorsanız mutlaka bir Omurga Cerrahisi uzmanına başvurmalısınız. Ülkemizde omurga hastalıklarının cerrahi tedavisi Ortopedi ve Travmatoloji uzmanları ile Beyin ve Sinir Cerrahisi uzmanları tarafından yapılmaktadır.
Bel Kayması hakkında detaylı bilgi almak için bize ulaşabilirsiniz.
