Kök hücre terimini daha önceden duymuş veya ilk kez duyuyor olabilirsiniz. Sağlık biliminin gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan önemli uygulamalardan biri kök hücre tedavisidir. İnsan vücudunda yer alan tüm organ ve dokular hücrelerden oluşur. Bazı hücreler kendilerini yenileyebilir ve farklı hücre tiplerine dönüşebilir. Tek bir hücreden yüz binlerce hatta milyonlarca hücrenin oluşmasını sağlayan kök hücreler kemik, kas, kan, kalp gibi doku ve organlarımızı oluşturan hücrelere dönüşürler. Kök hücrelerin, çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılması kök hücre tedavisi olarak bilinmektedir.
Kök hücre tedavisi, doku onarımı ve yenilenmesi esasına bağlı olarak çeşitli durumların tedavisi için kullanılırken, aynı zamanda ölümle sonuçlanabilecek pek çok hastalığın, bazı kanser türlerinin ve doğumsal olarak gelen kan hastalıklarının tedavisinde oldukça önemlidir. Günümüz tedavi yöntemlerinde giderek yaygınlaşan kök hücre tedavisi bazı ortopedik hastalıklara karşı da çözüm yolu sunuyor. Kök hücreler özel işlevlere sahip diğer tüm hücrelerin üretildiği ana hücrelerdir. Doğru koşullar altında, kök hücreler bölünerek yavru hücre adı verilen daha fazla hücre oluşturur. Bu yavru hücreler ya yeni kök hücreler haline gelir (kendi kendini yenileme) ya da daha özel bir işleve sahip özel hücreler (farklılaşma) haline gelir. Kök hücrelerden başka hiçbir hücrenin yeni hücre türleri üretmek için doğal bir yeteneği yoktur.
Kök Hücrelerin Özellikleri Nelerdir?
Karmaşık bir yapısı olan kök hücreler diğer hücrelerimizden şu özellikleri ile ayrılırlar: -Sürekli yenilenme ve çoğalma yetenekleri vardır. -Başka tip hücrelere dönüşebilirler. -Zedelenmiş bir dokuyu onarabilirler.
Kök Hücreler Nereden Üretilir?
Kök hücre kaynakları şöyle sıralanabilir: -Embriyonik kök hücreler: Bu kök hücreler, embriyolardan elde edilir. Bu aşamada embriyo yaklaşık 150 hücreye sahiptir. Bunlar daha fazla kök hücreye bölünebilir veya vücuttaki herhangi bir hücre haline gelebilirler. Bu çok yönlülük, embriyonik kök hücrelerin hastalıklı doku ve organları yenilemesini veya onarmasını mümkün kılar. -Yetişkin kök hücreler: Bu kök hücreler, kemik iliği veya yağ gibi çoğu yetişkin dokuda az sayıda bulunur. Embriyonik kök hücrelerle karşılaştırıldığında, yetişkin kök hücrelerin vücudun çeşitli hücrelerini meydana getirme konusunda daha sınırlı bir yeteneği vardır. -Mezenkimal Kök hücre: Mezenkimal kök hücreler; kemik iliği, yağ dokusu, plasenta, göbek kordonu, diş pulpası gibi çok çeşitli dokulardan elde edilirler. Bu hücreler farklılaşma yetenekleri ile tıpta farklı uzmanlık alanlarında kullanılmaktadırlar. Enfeksiyonlara karşı bağışıklık sistemini düzenlerler. Ayrıca organ ve doku hasarını onarmada önemli rol oynarlar. -Fetal kök hücre: Embriyo yaklaşık 7-8 haftalık iken “fetüs” adını alır. Bu kök hücreler ayrıca özel hücrelere dönüşme yeteneğine de sahiptir.
Ortopedik Hastalıklarda Kök Hücre Tedavisi
Kemik iliği, iltihaplanmayı azaltmaya, iyileşmeyi teşvik etmeye ve sağlıklı yeni doku oluşturmaya yardımcı olabilecek belirli kök hücre türü içerir. Kök hücreler ayrıca, hastalıktan zarar görmüş veya hasar görmüş dokulardaki hücrelerin onarımına yardımcı olur. Ortopedide kök hücre tedavisi, kendi kök hücrelerimizin, hasarlı kemik ya da ekleme enjekte edilmesi ile gerçekleşir. Ortopedi alanında kullanılan kök hücreler mezenkimal kaynaklı kök hücrelerdir. Bu kök hücreler özellikle kıkırdak, kemik, bağ ve kas gibi hücrelere dönüşme potansiyeline sahiptir. Hastanın kendi kanı ve yağ dokudan elde edilebilen kök hücreler yoğunluğu arttırılarak hastada ağrılı veya hasarlı bölgeye enjekte edilir. Eklem kireçlenmesi, kas-tendon yırtıkları, kaynamayan kırıklar gibi durumlarda kullanılabilir. Hastanın kendi kanından elde edilen kök hücreler ile doğal bir iyileşme süreci başlatılmış olur. Özellikle kaynamayan kemik kırıklarında kök hücre tedavisi uygulanması, hastalar için çok önemli bir avantajdır.
Ortopedide Kök Hücre Tedavisinin Kullanım Alanları Nelerdir?
Kök hücre tedavisi; sadece hasarın tedavisinde değil, aynı zamanda problemlerin oluşmasını engelleyici koruyucu tıp alanında da önemli rol oynar. Ortopedide kök hücre tedavisi kullanılan durumlar şöyledir: -Eklem kıkırdağı yaralanmaları: En önemli görevi yük taşımak olan kıkırdaklar, aynı zamanda eklem bölgesinde yastık görevi görür. Eklemlerde farklı nedenlerle ortaya çıkabilen kıkırdak hasarı, özellikle diz ve kalça ekleminde zamanla aşınma ve şiddetli ağrıya neden olur. Kıkırdak hücreleri hasar gördüğünde, kendisini yenileyemez ve kendi kendine iyileşemez. Bu nedenle eklemlerdeki bu hasarı durdurmak gerekir. Kök hücre tedavisi, kıkırdak hasarının ilerlemesini azaltmak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Diz kıkırdağı hasarı için uygulanacak olan kök hücre, yağ dokusundan ve kemik iliğinden elde edilir. Kök hücrelerin alınma işlemi, hastanın ağrı duymaması için lokal anestezi ile yapılır. Kök hücreler elde edildikten sonra laboratuvar ortamında yapılan işlemlerle yoğunluğu arttırılır, hasar gören kıkırdak bölgesine enjekte edilir.
Tendon hasarı ve yumuşak doku yaralanmaları gibi spor yaralanmaları
Spor yaralanmaları sportif faaliyetler ve egzersizler sırasında meydana gelen hareket sistemi ile ilgili yaralanmalardır. En fazla kasların, tendonların ve yumuşak dokuların aşırı zorlanma ve fiziksel yük altında kalması ile oluşan yaralanmalardır. Özellikle spor yaralanmalarının tedavisinde kök hücre tedavisi oldukça etkili olabilir. -Bacakta dolaşım bozuklukları: Kök hücre tedavisi aynı zamanda, ayak ve bacaklarında dolaşım bozukluğu nedeniyle şiddetli ağrısı olan ve uzuvlarını kaybetme riski altında olan hastalara uygulanabilen bir yöntemdir. Kök hücre tedavisi sayesinde hasta günlük ihtiyaçlarını sağlayacak hale gelebilir ve ağrılarından kurtulabilir.
Diyabetik ayak tedavisi
Kök hücre tedavisi sayesinde diyabetik ayak yarasının ve iyileşmeyen yaraların da tedavisi mümkündür. Tedavinin temel amacı kök hücrelerin yeni damar oluşturma ve hasarlanmış dokuyu yeniden canlandırma yeteneklerinden yararlanmaktır. Diyabetik ayak ülserinde, hasta büyük bir ihtimalle uzuv kaybı yaşayabilir ve kök hücre tedavisi bu durumu engelleyebilmek için iyi bir seçenektir. Kök hücreler, diyabetik yaralarında iyileşmeyi desteklediği için umut verici bir tedavidir.
Eklem kireçlenmelerinin ameliyatsız tedavisi
Kireçlenme (osteoartrit), kemiklerin uçlarını çevreleyen kıkırdak dokunun zamanla aşınması, yıpranması ile ortaya çıkan bir problemdir. Kireçlenme için uygulanan kök hücre tedavisinde, diz eklemi içerisine enjekte edilen kök hücreler hasarlı dokuları iyileştirme ve yenileme potansiyeline sahiptir. Ameliyatla tedavi yöntemine başvurmadan önce kök hücre tedavisi ile hastalığın seyri değiştirilebilmektedir.
Kaynamayan kemik kırıklarının tedavisi
Kemik kırığı, travmatik yaralanmaya bağlı veya kemiklerin zayıflamasının bir sonucu olabilen yaygın bir tıbbi durumdur. Yaralanmanın şiddeti kırığa bağlıdır ve genellikle yaşla birlikte risk de artar. Çoğu insan hayatının bir noktasında kırık yaşayabilir ve bu kırıklar modern tıp sayesinde genellikle sorunsuz iyileşirler. Tipik olarak, kemik kırıklarının 3 ila 4 ay içinde iyileşmesi beklenir. Kemikler 3-6 ay sonra iyileşme göstermediğinde problemler ortaya çıkabilir. Basit kırıklar genellikle zamanla ve alçı ile kendilerini onarabilir. Şiddetli kırıklar ise kemiklerde iyileştirilemeyen büyük boşluklar bırakabilir. Ortopedide kök hücre tedavisi, hastalar için bir umut olmuştur. Kök hücre, diz ekleminde olduğu gibi kalça, ayak bileği, omuz gibi eklemlerdeki hasarlarda da uygulanabilir. Kök hücre uygulamaları ile dokuların onarılması ve yenilenmesi sağlanmaktadır. Özellikle kaynamayan kemik kırıklarında kök hücre tedavisinde, ağrılı veya yaralı bölgeye kendi sağlıklı kök hücrelerinizin enjekte edilir ve hasarlı dokunun iyileşmesi sağlanır. Kök hücre tedavisinden sonra zaman geçtikçe ve iyileşme sağlandıkça ağrı olmadan rahatça hareket edebilirsiniz. Kemik kırıklarında kök hücre tedavisi, yenilikçi ve hızlı iyileşme sunan bir tedavidir.
Kök hücre uygulaması en güvenilir şekilde ultrason eşliğinde yapılmaktadır. Ultrason eşliğinde yapılan enjeksiyonlar sayesinde kök hücrelerin hedeflenen bölgelere daha yüksek doğrulukla ulaşması sağlanır, böylece hastaların iyileşmesi için daha güvenilir bir yol sunar. Ultrason rehberliği, enjeksiyon yapılacak bölgeye daha kesin, etkili ve en önemlisi güvenli bir şekilde ulaşılmasını sağlar. Doktorunuz kök hücre tedavisini tek başına uygulayacağı gibi destek amaçlı trombositten zengin plazma tedavisi gibi diğer uygulamaları birlikte kullanabilir. Bu tedaviler ameliyat olmadan ağrılarınızı hafifletmeye yardımcı olabilir. Yenilenme, insanlık için vazgeçilmez unsurlardan biridir. Rejenerasyon kelimesinin türkçe karşılığı “yenilenme”dir ve rejeneratif tıp da “yenileyici tıp” anlamına gelir. Özellikle son yıllarda rejeneratif tıp alanındaki önemli gelişmeler ortopedide kök hücre tedavisinin yaygın kullanımına katkı sağlamaya devam etmektedir.
