20’den fazla kemik, 30 eklem, 100’den fazla kas, tendon ve bağlardan oluşan benzersiz anatomik yapıya sahip ayaklarımız vücudumuzun temelini oluşturur. Attığımız her adım ayakların göreviyle başlar. Bu nedenle ayak sağlığımız, günlük yaşamdan iş ve sosyal hayatımıza kadar yaşam kalitemiz üzerinde etkilidir. Özellikle diyabet gibi ayak sağlığı üzerinde olumsuz etki yaratabilecek durumlarda ayak bakımı daha da önem kazanmaktadır. Ayak sağlığı kötüleştiğinde, fiziksel aktiviteler azalacağından, kalp rahatsızlıkları gibi diğer ciddi hastalıklara yakalanma riski artabilir.
Ayak sağlığını etkileyen en yaygın sorunlardan biri de tırnak mantarıdır. Türkiye’de 14 milyondan fazla kişinin tırnak mantarından etkilendiği tahmin edilmektedir. Bu kadar yaygın bir sorun olan tırnak mantarı ve belirtileri nedir, tırnak mantarı tedavisi nasıl yapılır, tırnak mantarı bulaşıcı mıdır ve nasıl önlem alabiliriz sorularının cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.
Tırnak Mantarı (Onikomikoz) Nedir?
Tırnak mantarı veya tıptaki adıyla onikomikoz, hem el hem de ayak tırnaklarını etkileyebilen bir mantar enfeksiyonudur, ancak daha çok ayak tırnaklarında görülür. Tırnak mantarı, tek bir tırnakta görülebildiği gibi diğer tırnaklara da yayılıp tırnak renginin bozulmasına, tırnağın kalınlaşmasına ya da tırnağın parçalanarak kırılmasına neden olabilir. Tırnak mantarı, tırnak ucunun hemen altında, sarı ya da beyaz bir nokta olarak başlar ve ilerler. Mantar enfeksiyonları normalde zamanla gelişir, bu nedenle tırnağınızın görünüşü veya hissi arasında herhangi bir ani farklılık ilk başta fark edilemeyebilir. Henüz ilerlememiş olan tırnak mantarları tedavi ihtiyacı doğurmayabilir. Fakat ilerleyen süreçlerde, ağrıya ve daha birçok soruna neden olan tırnak mantarının erken tedavisi çok önemlidir. Günümüzde her 10 kişiden 1’inde görülen tırnak mantarı 60 yaş ve üzeri bireylerde 2 kat daha fazla görülmektedir.
Tırnak mantarı tırnaklarda görünüş bozukluğuna yol açar, fakat bu görünüş bozukluğunun nedeni başka bir hastalık da olabilir. Bu nedenle her leke tırnak mantarıdır demeden önce, doğru teşhis için doktora başvurmanız gerekir.
Tırnak Mantarının Belirtileri Nelerdir?
Tırnak mantarı belirtileri birçok hastada benzerlik gösterir. Tırnak mantarı;
- Normalden daha kalın ve düzensiz bir şekilde uzayan tırnak,
- Tırnağın kenarında kıvrılmalar,
- Tırnağın renginin değişmesi; sarımsı, kahverengimsi ve yeşilimsi bir görüntü oluşması,
- Mantardan etkilenen ciltte iltihaplanmalar meydana gelmesi, akıntı ve kötü koku şeklinde belirtiler ile kendini gösterir.
Tırnak mantarı belirtileri, tırnaklarınızın birinde olabileceği gibi diğer tırnaklarda da meydana gelebilir. Eğer bu belirtiler zaman içinde artıyorsa, özellikle diyabet gibi bir hastalığınız varsa tırnak mantarı geliştiğini fark ettiğiniz an doktora görünmeniz gerekir. Tırnak mantarı belirtilerine dikkat etmek, erken teşhis ve tedavi için önemlidir.
Tırnak Mantarı Nedenleri Nelerdir?
Tırnak mantarı enfeksiyonlarına, mantar adı verilen küçük mikroskobik organizmalar neden olur. En yaygın tırnak mantarı nedeni dermatofitler adı verilen tek hücreli mantarlardır (Candida gibi). Çoğunlukla zararsız bir şekilde cildinizde yaşayan bu mantarlar bazen çoğalarak enfeksiyonlara neden olabilirler. Tırnak mantarı nedeni olan bu organizmalar cilde genellikle tırnak ve tırnak yatağı arasındaki küçük kesiklerden veya küçük aralıklardan girer.
Enfeksiyona neden olan mantarlar, genellikle nemli ortamlarda yaşarlar, bu nedenle ılık ve nemli koşullara maruz kalan tırnaklarda, tırnak mantarı görülme olasılığı daha fazladır.
Tırnak mantarı her yaştan insanda gelişebilir, ancak ileri yaşlarda daha yaygın görülmektedir. Tırnak yaşlandıkça kırılgan ve kuru hale gelebilir. Tırnaklarda oluşan çatlaklar mantarların girmesine izin verir. Ayaklarda azalmış kan dolaşımı ve zayıflamış bağışıklık sistemi gibi diğer faktörler de tırnak mantarı nedeni olarak rol oynayabilir. Peki, mantarların neden olduğu bu enfeksiyon bulaşıcı mıdır?
Tırnak Mantarı Bulaşıcı Mıdır?
Tırnak mantarı, doğrudan veya dolaylı olarak bulaşabilen bir enfeksiyondur. Tırnak mantarı sıklıkla deri mantarının tırnağa bulaşmasıyla ortaya çıkar ve hızla diğer tırnaklara yayılabilir.
Tırnak mantarının bir kişiden diğerine bulaşması nadir görülebilir, ancak ortak kullanım alanlarının (havuz, spor salonu vb.) çokluğu bulaşma riskini artırır. Benzer şekilde manikür ve pedikür yapılan güzellik merkezlerinde kullanılan malzemelerin, tırnak makaslarının iyi dezenfekte edilmesi gerekir. Tırnak mantarı olan biriyle ortak bir alanda yaşıyorsanız, tedbir almayı ihmal etmeyin. Tırnak mantarına sahip kişinin çoraplarını giymeyin veya ayakkabılarını kullanmayın, temizliğe özen gösterin. Aksi durumda, tırnak mantarı bulaşma riski yükselecektir.
Tırnak Mantarı İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Tırnak mantarı herkeste meydana gelebilir. Ancak bazı faktörler tırnak mantarı riskini arttırabilir. Tırnak mantarı geliştirme riskinizi artırabilecek faktörler şunlardır:
- Yaş: Yaş ilerledikçe tırnaklar genellikle daha kırılgan ve kuru bir hale gelir. Bu nedenle oluşan çatlaklar ve zedelenmeler mantarların tırnaklara daha kolay yerleşmesine neden olur. Yaşlılıkta ayaklardaki kan dolaşımının azalması ve bağışıklık sisteminin zayıflaması da tırnak mantarı oluşması için bir risk faktörüdür.
- Aşırı terleme: Mantarlar nemli yerlerde çoğaldıkları için, çok fazla terleme mantar oluşumu riskini arttırır. Bu nedenle özellikle sporcularda mantar görülme riski daha yüksektir.
- Diğer risk faktörleri: Terli çorapların çok uzun süre giyilmesi, ayakkabıların başkaları ile paylaşılması, havuz, deniz ya da spor salonu gibi yerlerde çıplak ayak ile dolaşılması tırnak mantarı oluşma riskini arttırır. Ailede mantar enfeksiyonu öyküsü, yapay tırnak kullanmak, cilt veya tırnaklarda yaralanma ve çatlaklar da tırnak mantarı riskini arttırabilir.
- Diyabet: Diyabet, tırnak mantarı için en önemli risk faktörlerinden bir diğeridir.
Diyabetli Kişilerde Tırnak Mantarı
Diyabetin en yaygın yan etkilerinden biri ayak sağılığı üzerindeki olumsuz etkileri ve diyabetik ayak yaraları gibi sorunlardır. Bu nedenle diyabetli kişilerde ayak sağlığı ve bakımı son derece önemlidir. Diyabetli bireylerin bağışıklık sistemleri zayıf olduğu için bu kişilerde, yara ve mantar enfeksiyonunun görülme olasılığı daha yüksektir. Öyle ki, tırnak mantarı diyabetik ayaklarda iki kat daha yaygındır ve yan etkilerle birlikte ciddi vakalarda ampütasyonlara (uzuv kaybı) neden olabilir.
Diyabet, nöropati denilen sinir hasarına neden olabilir. Sinir hasarı nedeniyle ağrı ve acı hissi azalabilir ve ayağınızı incittiğinizin farkında olmayabilirsiniz. Böyle bir yaralanma durumunda, enfeksiyon siz farkına varmadan tırnaktan ayağa doğru yayılabilir. Ayrıca, ciltte bakterilerin girmesine izin veren çatlaklar oluşarak ikincil bir enfeksiyona neden olabilir. Tüm bu durumlar göz önüne alınarak diyabetli kişilerde diyabetik ayak bakımı düzenli olarak yapılmalıdır.
Diyabetiniz varsa ve tırnaklarınızda herhangi bir sorun, tırnak renginde ve kalınlığında değişiklik fark ederseniz hemen doktora başvurmanızda fayda vardır. Çünkü Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için en kısa sürede tedaviye başlanması gerekmektedir.
Tırnak Mantarı Tedavisi
Mantarlar dayanıklı organizmalardır, bu nedenle tırnak mantarı tedavisi düşünülenden zor olabilir. Tırnak mantarı tedavisi, hasarın şiddetine ve buna neden olan mantarın türüne bağlıdır. Tırnak mantarı tedavisi için yöntemlerden bazıları; kremler, oral ilaçlar, tırnak debridmanı (inceltme); ve son yıllarda uygulanan tırnak mantarında lazer tedavisidir.
Tırnak Mantarı İçin İlaç Tedavisi
Mantar enfeksiyonlarının tedavisi için güçlü ilaçların kullanılması gerekebilir. Yan etkilere karşı bu ilaçların doktor kontrolünde kullanılması gerekir.
Oral antifungal ilaçlar, genellikle tırnak mantarı tedavisinde ilk tercihtir, çünkü enfeksiyonu hızlı şekilde temizler. Bu ilaçlar, tırnağın enfekte olan bölgesinin yavaşça değişmesini sağlar. Oral antifungal ilaçlar, tırnak mantarı tedavisinde genellikle 6 ila 12 hafta boyunca kullanılır. Bir enfeksiyonu ortadan kaldırmak dört ay veya daha uzun süre alabilir.
Antifungal oje kullanmak, tırnak mantarı tedavisinde kullanılan başka bir seçenektir. Bu oje enfekte tırnaklara ve çevresindeki dokuya günde bir kez uygulanır. Yedi gün sonra, uygulanan bütün tabakalar alkolle temizlenir ve tekrar uygulanır. Bu ojelerin en az bir yıl boyunca günlük olarak kullanılması gerekebilir.
Tırnak mantarı tedavisinde bir diğer seçenek antifungal kremlerdir. Bu tip kremler tırnak inceltildiğinde daha iyi etki gösterir.
Tırnak Mantarının Lazer ile Tedavisi
Tırnak mantarında lazer tedavisi, en etkili yöntemlerden biri olarak ön plandadır. Bu tedavide tüm tırnaklar 39-42 dereceye kadar ısıtılır. Lazerlerden gelen ısının yeni mantar oluşumunu önlemeye yardımcı bir etkisi vardır. Lazer tarafından üretilen ısı mantarın büyümesini engeller ve mantarı yok eder.
Herhangi bir ağrı kesici ya da anestezi kullanılmadan yapılan tırnak mantarında lazer tedavisi yaklaşık 15 dakika sürer. Fakat lazer tek seansta enfeksiyonun tamamını yok etmeye yetecek kadar enerji yayamaz. Bu nedenle, tipik olarak tekrar tedavi gereklidir. Tırnak mantarında lazer tedavisi, tırnak yatağına, tırnağa ve etrafındaki yumuşak dokuya zarar vermeden yapılır ve güvenlidir.
Tırnak Mantarından Korunmak İçin Alınabilecek Önlemler Nelerdir?
Tırnak mantarından korunmak ilk başta ayak bakımına ve sağlığına dikkat etmekten geçer. Gerekli önlemler alındıktan sonra, mantarlardan ve beraberinde getirdikleri enfeksiyonlardan korunmak mümkündür. İşte, tırnak mantarından korunmak için alabileceğiniz önlemler:
- Ellerinizi ve ayaklarınızı sabun ve su ile iyice yıkayın ve duruladıktan sonra ayak parmaklarınızın arası da dahil olmak üzere iyice kurulayın.
- Tırnakları törpüyle düzleştirin.
- Ayaklarınız çok terliyorsa, çoraplarınızı sık sık değiştirin; terletmeyen ayakkabılar ve çoraplar giymeye özen gösterin.
- Enfeksiyona neden olmuş bir ayakkabıyı tekrar giymekten kaçının.
- Plastik yerine kauçuk eldivenler giyin.
- Tırnaklarınızın çevresindeki cilde zarar vermeyin.
- Toplu kullanılan yerlerde çıplak ayakla dolaşmayın. Havuzlar, duşlar ve soyunma odalarında mutlaka bir ayakkabı giyin.
- Kötü görünümü kapatmak için tırnak cilası kullanmayın. Bu enfeksiyonun daha kötüye gitmesine neden olur.
- Enfekte bir tırnağa dokunduktan sonra ellerinizi mutlaka iyice yıkayın.
Ayak bakımına ve tırnak mantarı belirtilerine dikkat etmek, enfeksiyonların önlenmesinde ilk adımdır. Ayak sağlığınızla ilgili sorunları görmezden gelmek sorunun büyümesine ve tedavi sürecinin zorlaşmasına neden olabilir. Özellikle diyabet gibi kronik hastalığı bulunan kişiler tırnak mantarı ve enfeksiyon risklerine karşı daha dikkatli olmalı, ayak sağlığı ve bakımını ciddiye almalıdır. Hastalığı önlemek, tedavi etmekten daha kolay ve güvenilir bir yoldur. Bu nedenle herhangi bir sağlık sorunu yaşamadan önce düzenli olarak ayak kontrolleri yapılmalıdır.
Siz de geç kalmadan ve tırnak mantarının daha ciddi sağlık sorunlarına dönüşmesine izin vermeden uzman doktorlarımızdan randevu alabilirsiniz. Yazımızın devamındaki sık sorulan soruları inceleyebilir, ek sorularınız için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Tırnak Mantarı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Tırnak Mantarı Evde Nasıl Tedavi Edilir?
Günlük hayatta alınması gereken önlemlerin yanında, ayak tırnak mantarının tekrar etmemesi için evde uygulayabileceğiniz, ayak tırnak mantarı tedavi yöntemleri de bulunmaktadır. Mantar başlangıcında veya tedavi sonrası bakım söz konusu olduğunda “tırnak mantarına ne iyi gelir?” diye düşünenler için tırnak mantarına iyi gelen bitkisel çözümleri ve diğer tırnak mantarı tedavisi yöntemleri şunlardır;
- Mentollü Krem: 18 kişi ile yapılan bir araştırmada mentollü kremin 37- 48 hafta sonra, hastaların %28’inde mikotik (mantarlı) ve klinik iyileşme, %56’sında kısmi temizlenme olduğu gözlemlenmiştir. Uygulama için bir kulak çubuğu yardımıyla kremi etkilenen bölgeye günde en az bir kere sürmeniz gerekmektedir.
- Çay Ağacı Yağı: Aynı araştırmada çay ağacı yağı, iki çalışmada değerlendirilmiştir. Çalışmaların yarısında çay ağacı yağının etkili olduğu kanıtlanmıştır.
Çay ağacı yağının taşıyıcı bir yağla (esansiyel yağları seyreltmeye yardımcı olan hindistan cevizi yağı gibi) seyreltilerek etkilenen cilde uygulanması tavsiye edilmektedir.
- Kekik Yağı: Yapılan deneysel araştırmalarda, nemli ortamlarda yayılma eğilimi gösteren ayak tırnak mantarına karşı kekik esansiyel yağının mantar yayılımını engellediği gözlemlenmiştir. Kuvvetli bir yağ olan kekik yağının da jojoba veya hindistan cevizi yağı ile karıştırılarak tırnak mantarı kremi gibi uygulanması tavsiye edilmektedir.
Unutulmamalıdır ki, çay ağacı yağı ve diğer uçucu yağları nörotoksik özelliklerinden dolayı; çocuklarda, bağışıklık sistemi zayıf kişilerde, hamilelerde ve yaşlılarda kullanırken dikkat edilmeli ve uygulama öncesinde doktora başvurulmalıdır.
Aynı zamanda, hastalar genellikle bitkisel takviyeleri reçeteli tırnak mantarı ilacına tamamlayıcı olarak kullandıkları için ilaç etkileşimi farklı hastalıklara yol açabilir. Bu yüzden, bitkisel takviyeleri doktorunuzun onayı olmadan kullanmamanız önerilmektedir.
- Karbonat: Laboratuvar ortamında, sodyum bikarbonatın, cilt ve tırnak enfeksiyonlarına neden olan en yaygın mantar türlerinin büyümesini sınırladığı gözlemlenmiştir.
- Sirke ve Ağız Temizleme Suyu: Sirkenin asidik olması ona antifungal ve antibakteriyel özellikler vermektedir ve hafifmantar enfeksiyonu vakalarında işe yaradığı gözlemlenmiştir. Beyaz sirke veya elma sirkesi fark etmeksizin sirkenin,2 veya 3 pH değerinde olmasına dikkat ediniz.
Öncelikle, bir kaba ½ ölçeğinde sirke ve ılık su ekleyin. (1 ölçü sirkeye 2 ölçü ılık su olacak şekilde).
Günde en fazla 30 dakika olacak şekilde ayaklarınızı sirkeli suda bekletin. Sürenin 30 dakikayı geçmemesine dikkat ediniz.
Sonrasında, mantarın nemli ortamda yayılmasını önlemek için ayaklarınızı iyice kurulayınız. Ayak tırnak mantarının kaybolduğunu görene kadar bu tırnak mantarı tedavisini uygulayabilirsiniz.
Ağız temizleme suyu, ayak tırnağı mantarı için alışılmadık bir tedavi yöntemi olsa da içerisindeki Klorheksidin’in bir antiseptik ve dezenfektan özelliği taşıması sayesinde bazı mantar ve virüslere karşı etkilidir. Ağız temizleme suyunda ayaklarınızı bekleterek etkili ayak tırnak mantarı ilacı olarak kullanımını sağlayabilirsiniz.
- Tuzlu Su: Magnezyum sülfat olarak da bilinen Epsom tuzunun mantarı tedavi edici özelliği bulunmasa da nemi içine çektiği için mantarın yayılmasını engellemektedir.Bununla birlikte deriden emilen bir madde olduğu için diyabet hastalarının ve diğer ciddi hastalıklara sahip olanların uygulamadan önce doktora başvurmalarında fayda vardır.
Oje ile Mantar Bulaşır Mı?
Oje, tırnak yatağınızdaki nemi hapseder (ayak tırnağınızın altındaki doku). Mantarlar nemli ortamlarda geliştiğinden, oje sürmek mantar enfeksiyonunu daha da kötüleştirebilir ve diğer tırnaklara yayılmasına neden olabilir.
Tırnak Mantarı Çekilir Mi?
Cerrahi olmayan (kimyasal) tırnak çıkarma, mantar tırnak enfeksiyonu için ağrısız bir prosedürdür. Bu teknik, tırnağın sağlıklı kısmını değil, sadece hastalıklı ve hasarlı tırnağı çıkarır. Bir klinikte veya doktorunuzun muayene odasında yapılır.
Cerrahi Müdahale Ne Zaman Düşünülmelidir/Gereklidir?
Tırnağınız tamamen kopmuşsa, altında siyah kan ve nadir de olsa selülit enfeksiyon varsa (özellikle kemiğe ulaşmışsa) ayak parmağı uyuşturularak ayak tırnak mantarı 5-10 dakikalık bir operasyonla hızlıca çıkartılabilmektedir. Saymış olduğumuz belirtiler, özellikle şeker hastalarında veya sigara içen hastalarda görülmektedir.
