Erişkinlerde Düztabanlık

Pes planus olarak da bilinen düz tabanlık toplumda sık görülen bir durumdur. Doğuştan tarsal koalisyon gibi, ayağın anormal kemik ve eklem yapısından kaynaklanabileceği gibi, bağlarda gevşeklik veya kaslarda güçsüzlük olması gibi yumuşak doku sorunlarından da kaynaklanabilir. Erişkinlerde düz tabanlık ise ya çocukluk döneminde olan ayak tabanının iç kavsinin olmaması durumunun iskelet gelişimi tamamlandıktan sonraki erişkinlik döneminde de devam etmesi veya sonradan gelişen bazı nedenler ile ayak iç kavsinin kaybolması durumudur.

Düztabanlıkta temel bulgu iç taraftaki uzunlamasına olan ayak kavsinin kaybolmasıdır. Fakat erişkin düztabanlıkta buna ağrı, şekil bozukluğu, şişlik ve fonksiyon kaybı da eşlik edebilir. Ayakta yük vermeyle ayak kavsinin kaybolması ve topuğun dışa doğru yönelmesi düztabanlığın tipik görünümüdür. Esnek düztabanı olan kişilerde görünüm olarak ayak kavsi yük verme pozisyonunda kaybolurken, ayağın şekli yük almadığı zamanda normaldir ve ayak kavsi mevcuttur. Esnek düztabana sahip kişilerin çoğunda ağrı ve fonksiyon kısıtlılığı bulguları olmamaktadır.

Sonradan meydana gelen tendon fonksiyon kaybı sonucu oluşan düztabanlık durumu erişkinlerde düztabanlığın önemli sebeplerindendir. Tibialis posterior tendon yetmezliği olan hastalarda ayağın iç ve arka kısmında bacağa vuran ağrı, ayak iç kısmında şişlik ve hassasiyet, erken yorulma ve ayakta fonksiyon kaybı görülebilir.

Tibialis posterior tendon yetmezliği travma sonucu gelişebileceği gibi iltihabi romatizmal eklem hastalıkları, eklem kireçlenmesi, nörolojik hastalıklar ve şeker hastalığı gibi durumlar da sebep olabilmektedir. Ayak ve ayak bileğini ilgilendiren kırık ve çıkıklar travmaya bağlı gelişen düztabanlık nedenidir. Bu hastalarda düztabanlık bulgularına ek olarak, diğer eklemlerde meydan gelen aşınma ve kireçlenmeye bağlı hareket kısıtlılığı, ağrı, şişlik, hassasiyet ve fonksiyon kaybı gibi bulgular da görülebilmektedir. Nörolojik hastalıklara bağlı gelişen düztabanlıkta ayak kaslarındaki zayıflığın rolü büyüktür. Bu tip nörolojik durumlara bağlı meydana gelen düztabanlıkta ayrıca kas spazmları veya kas güçsüzlükleri, ayakta nöropatik ağrı bulguları (yanma, elektriklenme, iğnelenme, karıncalanma) ve duyu kayıpları görülebilir.

Düztabanlık tanısı fizik muayene ve radyolojik görüntüleme yöntemleri ile konulur. Ortopedi doktoru kişinin ayakta dururken ve muayene masasında otururken ayak dış görünümü arkadan, önden ve alttan inceler. Ayakta anormal yük dengesine bağlı nasır oluşumu gibi deri bulguları olup olmadığı kontrol edilir. Eklem hareket açıklıkları kontrol edilir. Özellikle tibialis posterior kasının güç ve dayanıklılığı değerlendirilir. Ayakta dururken topuğun ve ayak kavsinin pozisyonu değerlendirilir. Eğer parmak ucu kalkma ile veya başparmağın yukarı doğru kaldırılması ile ayak kavisi oluşuyorsa; esnek düztabanlık tanısı konulur. Parmak ucu ayakta durma veya başparmağın yukarı kaldırılması ile kavis oluşmuyorsa; sert düztabanlık düşünülmelidir.

Erişkin düztabanlıkta da tedavi seçenekleri çoğu ortopedik hastalıkta olduğu gibi öncelikle ameliyat dışı tedavi seçenekleri olup, eğer başarı sağlanamazsa cerrahi tedavi şeklindedir.

Erişkinlerde ayakta düztabanlık olmasına karşın herhangi bir yakınma yoksa tedaviye gerek yoktur. Ancak uygun ayakkabı kullanmaları ve fazla kilo almamaları önerilebilir. Şikayeti olan hastalarda ilk aşamada; aktivite modifikasyonları, kilo verme, egzersizler, tabanlıklar, buz uygulamaları, ilaç tedavileri ve fizik tedavi uygulanabilmektedir.

Erişkinlerde düztabanlık yakınmaları yapılan tüm tedavilere rağmen devam ederse, cerrahi tedavi seçenekleri gözden geçirilmelidir. Erişkinlerde düztabanlığın sebebine ve şiddetine göre cerrahi tedavi uygulamaları; bağ ve tendonlara yapılan işlemler yani yumuşak doku ameliyatları ile kemik ve eklemlere yönelik işlemler yani kemik ameliyatları ve bunların kombinasyonu olacak şekilde değişebilmektedir.

Esnek düztabanı olup şikayeti olan hastalarda cerrahi dışı tedavi seçenekleri başarısız olursa cerrahi tedavide kemik ameliyatları gerekebilmektedir. Kemik ameliyatlarında topuk kemiğinin kesilip düzeltilmesi ile beraber tendon uzatma ameliyatları uygulanırken, arthroerezis yöntemi ile kemik kesisi yapmadan ekleme koyulan blok vidasıyla ayak şekil bozukluğunda düzelme sağlanabilmektedir.

Tendon yetmezliklerinde cerrahi tedavi seçenekleri yetmezliğin şiddetine göre iltihabi dokunun temizlenmesinden, tam yetmezlikte uygulanan tendon transferlerine kadar değişebilmektedir. Fakat geç olgularda ikincil gelişen kemik ve eklem şekil bozuklukları ve dejenerasyonları nedeniyle kemik ameliyatlarının uygulanması da gerekebilmektedir.

Erişkinlerde travma ve sonrasında gelişen, ileri eklem harabiyetine bağlı oluşan düztabanlıkta temel tedavi seçeneği artrodez yani eklemin hareketlerinin ameliyat ile kalıcı olarak dondurulmasıdır.