Ayak bileği kireçlenmesi; ayak bileği ağrısı, şişlik, sertlik, hareket kısıtlılığı ve yürürken aksamaya neden olabilmektedir. Bu durum ise keyif aldığınız günlük aktivitelerinizi etkilemektedir. Ayak bileği kireçlenmesi, genellikle önceden meydana gelen ayak bileği kırığı veya çıkığı gibi bir yaralanma sonucu ortaya çıkmaktadır. Ancak doğru tedavi yöntemleri ile eklem ağrıları kontrol altına alınabilir ve aktif yaşantınıza devam edebilirsiniz. Sizlerde uzun süre ayakta kaldıktan veya yürüdükten sonra ayak bileğinizde ağrı hissediyorsanız, ayak bileği kireçlenmesi belirtilerini dikkate alarak ortopedi doktoruna başvurmayı ihmal etmeyiniz.
İçindekiler
- Ayak Bileği Kireçlenmesi Nedir?
- Ayak Bileği Kireçlenmesi Neden Olur?
- Ayak Bileği Kireçlenmesi Belirtileri Nelerdir?
- Ayak Bileği Kireçlenmesi Tanısı Nasıl Konulur?
- Ayak Bileği Kireçlenmesi Tedavisinde Seçenekler Nelerdir?
- Ayak Bileği Kireçlenmesi ve Ayak Bileği Ağrısı Nasıl Geçer?
Ayak Bileği Kireçlenmesi Nedir?
Ayak bileği eklemi, üç kemiğin birleşmesi ile oluşmaktadır. Talus kemiğinin üst kısmı, tibia (kaval) kemiğinin alt ucu ve fibula (bacağın ince kemiği) tarafından oluşturulan bir yuvanın içine oturmaktadır. Eklem kıkırdağı ise eklemleri oluşturan kemiklerin uçlarını kaplayan pürüzsüz ve kaygan yapıya sahip bir dokudur (Resim 1).
Eklem kıkırdağı, eklem üzerine binen yüklere karşı yastık görevi görmektedir. Böylece kemik uçlarına binen yük ve darbeleri emerek kemik yüzeylerinin korunmasına yardımcı olmaktadır. Ancak kıkırdak yapı bozulduğunda eklemi oluşturan kemikler birbirine sürtünmeye başlayarak aşınır.
Aşınma ise kemik uçlarında oluşan yüklenmelere bağlı olarak kemiklerde hasar meydana gelmektedir. Bu durum ise ayak bileği ağrısı ve kireçlenmesine ile sonuçlanmaktadır. (Resim 2.a).
Ayak Bileği Kireçlenmesi Neden Olur?
Diz ve kalça eklemi gibi ayak bileği eklem kıkırdağında da doğal yaşlanma ile oluşan aşınma ve yıpranmalar görülmektedir. Bu durum ise ayak bileği kireçlenmesinin en yaygın nedenidir. Ayak bileği kireçlenmesinin ileri yaşlarda daha sık görülmesi, hareketsiz yaşam tarzından daha çok; yıllar boyu kullanıma bağlı oluşan aşınma ve yıpranmanın bir sonucudur. Ayak bileği kireçlenmesinin diğer nedenleri ise genellikle şunlardır:
- Gut hastalığı gibi romatizmal eklem hastalıkları,
- Ayak bileğinde oluşan kırık ve çıkıkların verdiği hasar,
- Ayak bileğindeki eklem iltihabının kıkırdağa verdiği hasar,
- Talus kemiğinde oluşan ‘’avasküler nekroz’’ olarak adlandırılan kemiğin kanlanmasının bozulup çürümesi.
Ayak Bileği Kireçlenmesinin Belirtileri Nelerdir?
Ayak bileği kireçlenmesi belirtileri, kireçlenmenin sebebi ve ciddiyetine bağlı olarak kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bazı hastalarda belirtiler hafif ve geçici olabilirken; bazı hastalarda ki belirtiler şiddetli ve süreklilik gösterebilmektedir.
En sık görülen ayak bileği kireçlenmesi belirtileri şunlardır;
- Ayak bileği ağrısı,
- Ayak bileğinde şişlik,
- Hafif ısı artışı ve kızarıklık,
- Dokunma ile oluşan hassasiyet,
- Ayak bilek hareketlerinde kısıtlılık,
- Yürüme ve spor aktiviteleri sonrası ağrıda artma,
- Yürürken aksam, topallama,
- İleri düzeydeki kireçlenme sonrası kemik uçlarında oluşan hasar sonucu meydana gelen şekil bozukluğudur.
Ayak Bileği Kireçlenmesi Tanısı Nasıl Konulur?
Ayak bileği kireçlenmesi tanısı konulması sürecinde; hastanın sağlık öyküsü dinlenerek fizik muayenesi yapılmaktadır. Tanının doğrulanması, kireçleme derecesi ve tedavi yönteminin planlaması için ise ayak bileğinin röntgenleri çekilmektedir.
Çekilen röntgen grafilerinde ayak bileği kireçlenmesinin hafif olduğu erken dönemde normale yakın röntgen görüntüleri elde edilebilmektedir. İleri derece kireçlenme olduğunda ise röntgenlerde (Resim 2.b);
- Eklem aralığında daralma,
- Komşu kemiklerde kist ve beyazlaşma,
- Osteofit denilen küçük kemiksel çıkıntılar,
- Eklem yapısının düzensizleştiği şekil bozuklukları görülmektedir.
Ayak bileğinde kireçlenmeye sebep olabilen gut veya romatizmal eklem hastalıklarından şüphelenilir ise kan tahlillerinin yapılması gerekmektedir. Bazı durumlarda ise kireçlenen eklemlerde “eklem enfeksiyonuna” benzer bulgular görülebilmektedir. Bu durumda, eklem içinden alınan sıvı örneğinin tetkikleri yapılarak enfeksiyon araştırması gerekli olabilir.
Ayak bileği kireçlenmesi tanısının konması ve tedavi edilmesi için; fizik muayene, röntgen ve kan tahlilleri yeterli olmaktadır. Ancak, bazı durumlarda; komşu kemiklerin, çevre yumuşak dokuların ve tendonların durumunu değerlendirmek için manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve bilgisayarlı tomografi (BT) çekimi gerekebilmektedir.
Ayak Bileği Kireçlenmesi Tedavisinde Seçenekler Nelerdir?
Ayak bileği kireçlenmesi tedavisinde, hastanın şikâyetlerini azaltmak ve ayak bileği ağrısında rahatlama sağlamak için ameliyat dışı tedavi yöntemler uygulanabilmektedir. Ancak ameliyatsız tedavi yöntemlerinden sonuç alınamadığı durumlarda cerrahi tedavi seçeneği uygulanmaktadır.
Ayak Bileği Kireçlenmesinde Ameliyatsız Tedavi Yöntemleri
Ayak bileği kireçlenmesinde ameliyatsız tedavi yöntemleri genellikle ayak bileği ağrısının başladığı ilk dönemlerde uygulanmalıdır. Bu dönemde ayak bileği ağrısı, yalnızca uzun süre ayakta kalındığı zaman veya uzun yürüyüşlerden sonra olmaktadır. Bu durum ise Parasetamol veya ibuprofen gibi hafif ağrı kesici ve anti-inflamatuar ilaçların kullanılmasını gerektirebilmektedir. Ayrıca aktiviteyi azaltmak veya uzun süre ayakta durmayı ve yürümeyi gerektiren faaliyetlerden uzak durulmalıdır.
Kişi kilolu ise zayıflaması ekleme binen yükü azaltacağından yürüyüş sırasındaki ağrı hafifleyebilir. Ayak bileğini destekleyen veya üzerindeki yükü azaltan tabanlıklar, ayak bileğindeki hareketi azaltan elastik bileklikler, koltuk değnekleri ve bastonlar da eklem ağrısının azalmasında faydalı olmaktadır.
Ayak bileği kireçlenmesindeki ameliyatsız tedavi yöntemlerinden biri de eklem içine kortizon enjeksiyonlarıdır. Eklem içine uygulanan kortizon enjeksiyonu eklem ağrılarında geçici bir rahatlama sağlayabilmektedir. Kortizon, güçlü bir anti-inflamatuar ilaçtır. Eklemin içine kortizon enjekte edildiğinde ağrıyı hafifletmeye yardımcı olmaktadır. Etkisi genellikle birkaç hafta veya aylarca sürebilir.
PRP olarak bilinen, trombositten zengin plazma (TZP) enjeksiyonları, ayak bileği kireçlenmesine bağlı oluşan ağrıların tedavisi için kullanılmaktadır. Özellikle erken dönemde yapılan PRP enjeksiyonları sonucu ağrı azalabilmekte ve kireçlenme sürecini kısman yavaşlatabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki PRP tedavisi eklemde meydana gelen aşınma ve yıpranmanın düzeltilmesinde etkili olmamaktadır.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon ayak bileği kireçlenmesi tedavisinde önemli bir rol oynamaktadır. Ayak bileği kireçlenmesinde fizik tedavinin temel amacı; semptomları nasıl kontrol edeceğinize ve ayak bileğinizin sağlığını en üst düzeye çıkarmanıza yardımcı olmaktır. Fizik tedavi sürecinde fizyoterapist eşliğinde eklem esnekliği, denge ve kas gücü geliştirme egzersizleri yapılmaktadır.
Ayak Bileği Kireçlenmesi Ameliyatında Neler Yapılır?
Ayak bileği kireçlenmesinde ameliyat dışı tedavi yöntemlerine rağmen hastanın şikâyetleri devam ediyorsa ameliyat seçeneklerini düşünmek gerekmektedir. Hangi seçeneğin daha uygun olacağı ise hastanın;
- Ayak bileğindeki kireçlenmenin ne kadar ilerlediğine,
- Aktivite düzeyi ve mesleğine,
- Kaç yaşında olduğuna,
- Hastanın eşlik eden herhangi hastalığı olup olmadığına göre belirlenmektedir.
Ayak bileği protez ameliyatları uygulanan tedavi yöntemleri; artroskopik (kapalı) ayak bileği kireçlenmesi ameliyatı, eklemde yük dağılımını değiştirmek için uygulanan kemik düzeltme ameliyatları, ayak bileği dondurma ameliyatı ve eklemin yapay bir ayak bileği ile değiştirilmesi olarak çeşitlilik göstermektedir.
Artroskopik Ayak Bileği Kireçlenmesi Ameliyatı
Ayak bileğinde kireçlenmesinde, gevşemiş ve ayrılmış eklem kıkırdağı veya kemik parçaları ayak bileği ekleminin içinde serbest olarak dolaşmaktadır. Bu parçalar ise eklemi tahriş ederek ayak bileğinde ağrı ve şişlik oluşturmaktadır.
Eklemde takılma ve kilitlenmeye sebep olan ağrılar ise hareket kısıtlılığı ve aksamaya sebep olmaktadır. Ayrıca, eklem çevresinde osteofit adı verilen küçük kemik çıkıntıları oluşmakta ve bu çıkıntılar zamanla büyüyebilmektedir.
Ayak bilek artroskopisinde;
- Ayak bileği eklemine iki küçük kesiden girilerek eklem içi görüntülenmektedir.
- Kullanılan özel aletler ile eklemde rahatsızlığa sebep olan; serbest kıkırdak parçaları, osteofitler ve aşırı kalınlaşan eklem zarı tıraşlanarak temizlenmektedir.
- Bu işlemden sonra ise uygun hastalarda eklem içine PRP uygulanabilmektedir.
Ayak Bileği Kemik Düzeltme Ameliyatı
Ayak bileğinde yapısal bir problemden veya şekil bozukluğundan kaynaklı eklem kireçlenmesi oluşabilmektedir. Bu durumun düzeltilmesi hastanın şikâyetlerinde rahatlama sağlamaktadır. Ayrıca ayak bileği dondurma veya ayak bileği protezi ameliyatı ihtiyacını geciktirebildiği gibi kalıcı bir çözümde olabilir. Ancak düzeltme ameliyatı için; hastanın normale yakın eklem hareket açıklığına sahip olması, hafif düzeyde şekil bozukluğunun olması ve eklem kıkırdağının %50 den daha fazlasının sağlıklı olması gerekmektedir.
Ayak bileğinde uygulanan bu kemik düzeltme ameliyatı (Supramalleoler Osteotomi), eklemin tibia (kaval kemiği) kemiğinde yapılan kemik kesme işlemi gerçekleştirilmektedir. Kesme işlemi sonrası aşırı yüklenme ve kıkırdak hasarının olduğu taraftan, sağlıklı kıkırdağın olduğu ve yükün gelmediği eklem tarafına yük aktarılması sağlanmaktadır (Resim 5).
Ayak Bileği Dondurma Ameliyatı
Ayak bileği kireçlenmesi, yürümeyi zorlaştıracak kadar ağrılı hale gelebilir. Bu durumda ayak bileği dondurma ameliyatı önerilebilmektedir. Ameliyat ile ağrıda kalıcı bir rahatlama sağlandığı gibi kişinin günlük yaşam aktivitelerine ve yaptığı sporlara dönüş imkânı tanıyan, bir ameliyattır. Ameliyatta, ayak bileği eklemini oluşturan üç kemiğin (talus, tibia ve fibula) hasarlı eklem kıkırdakları tıraşlanarak temizlendikten sonra kemikler birbirlerine yaklaştırılarak birbirlerine kaynamaları sağlanmaktadır (Resim 6). Bu işlemden sonra ayak bileği artık hareket edemez duruma gelmektedir. Başarılı bir ayak bileği dondurma ameliyatı olan çoğu kişi aksama ve topallama olmadan yürüyebilmektedir. Ancak, ayak bileğinin esnekliği azaldığı için koşmakta zorlanabilir.
Ayak bileği dondurma ameliyatı sonrası ayakkabılarda bazı değişikliklere ihtiyaç vardır. Ayak bileği artık hareket etmediğinden, bir adım attığımızda ayağın yere temas ederken normalde olan yuvarlama hareketi olmamaktadır. Bu nedenle, ayakkabı tabanının kayık gibi olduğu “rocker taban” ayakkabılar tercih edilmelidir. Bu ayakkabı sayesinde ayak bileği yerine “rocker taban ayakkabı” yerdeki yuvarlanmayı sağlamaktadır.
Ayak bileği dondurma ameliyatı özellikle genç ve aktif çalışanlar için uygun bir seçenektir. Ayrıca daha sonra herhangi bir sorun olmadıkça başka bir ameliyata gerek kalmamaktadır.
Ayak Bileği Protezi Ameliyatı
Ayak bileği protezi ameliyatı, eklemdeki hasarlı kemik ve kıkırdak kısımlarının çıkarıldığı ve protezler ile değiştirildiği bir tedavidir. Total ayak bileği protezi üç farklı parçadan oluşmaktadır. Tibiaya titanyum metal bileşen, talusa kobalt-krom parça yerleştirilir ve ikisinin arasına polietilen (plastik) parça konulmaktadır (Resim 7).
Yapay bir ayak bileği protezini mükemmelleştirmek için çok fazla araştırma yapılmıştır. Ancak şimdiye kadar yapılan ayak bileği protezi ameliyatları, kalça veya diz protezi ameliyatı kadar başarılı olmamıştır.
Ayak bileği eklemi, birçok nedenden dolayı değiştirilmesi zor bir eklemdir. Eski ayak bileği protez tasarımlarındaki en büyük sorun, kısa bir süre sonra gevşeyip ayak bileği ağrısına neden olmalarıdır. Ancak daha yeni ayak bileği protez tasarımlarında bu sorunu çözmek için; tibia ve fibula birleştirilip kaynatılmaktadır. Yeni tasarımların kullanılması ise günümüzde yapılan ayak bileği protezi ameliyatlarının başarı oranı önemli ölçüde arttırmaktadır.
Ayak Bileği Kireçlenmesi ve Ayak Bileği Ağrısı Nasıl Geçer?
Ayak bileği kireçlenmesinde, diğer eklem kireçlenmelerinde olduğu gibi ameliyat ve ameliyat dışı tedavilerin yanı sıra evde uygulayabileceğiniz yöntemlerde ağrıyı yönetmenize yardımcı olabilmektedir. Evde yapabileceğiniz egzersizler ve yaşam tarzı değişiklikler bu yöntemlere örnek olarak gösterilebilmektedir.
Ayak bileği kireçlenmesine iyi gelen yöntemlerden bir diğeri ise ağrı ve şişliği hafifletilmesinde etkili olan sıcak soğuk uygulamasıdır. Kireçlenmeye bağlı oluşan ağrılarda eklem bölgesine ısı uygulamak eklem sertliğine fayda sağlarken; soğuk kompres eklem ağrısı ve iltihaplanmanın azaltılmasında etkili olmaktadır.
Bu uygulama sıcak veya soğuk bir havlu kullanarak yapılabilmektedir. Ayak bileği kireçlenmeniz varsa doğru ve rahat ayakkabı seçimi de önemli faktörlerden biridir. Bu nedenle ayağınıza uyum sağlayan, rahat hissedeceğiniz destekli ve esnek ayakkabılar seçmeniz önemlidir. Ayrıca, dengeli bir beslenme düzeniyle genel sağlığınızı koruyarak fazla kilolardan kaçınmak eklemler üzerindeki fazla yükü ve stresi azaltmaya yardımcı olmaktadır.
Ayak bileği kireçlenmesine iyi gelen en önemli yöntemlerden biri de egzersizdir. Düzenli ve hafif egzersizlerle hem kilonuzu kontrolü sağlamakta hem de ayak bileğinizdeki kasları güçlendirerek eklemin hareket açıklığınızı geliştirmenizi sağlamaktadır.
Siz de ayak bileği ağrısı yaşıyorsanız merak ettiğiniz soruları sosyal medya hesaplarımızdan bizimle paylaşabilir, ayak bileği kireçlenmesi tanı ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi almak için iletişime geçebilirsiniz.
