Omuz Çıkığı - Turan&Turan

Omuz çıkığı nedir?

Omuz eklemi kürek kemiği, köprücük kemiği ve kol kemiğinin baş kısmının eklemleşmesi sonucu meydana gelen kompleks bir eklemdir. Omuzun kemik başı eklem kapsülü ile sarılmıştır ve çeşitli bağlar ve kaslar eklemin çıkmasını önler. Normalde baş kemiğinin eklem yüzü ile kürek kemiğinin eklem yüzü omuzun her açıdaki hareketinde birbiri ile uyumlu olacak şekilde temas halindedir. Omuzda bu eklem uyumunun bozulmasına, yanı baş ve kürek kemiği eklem yüzünün ilişkisinin ortadan kalkmasına omuz çıkığı adı verilir.

Omuz çıkığı neden oluşur ?

Omuz çıkıkları birçok farklı sebepten meydana gelebilir. Bunlardan en sık olanı travmadır. Omuz çıkığı genellikle açık olan kol üzerine düşme sonucu meydana gelir. Bu yaralanma tipi özellikle kayak, basketbol ve futbol gibi hızlı sporlar esnasında görülür.

Farklı spor dallarında da benzer düşmelerde ya da çarpışmalarda omuz çıkığı meydana gelebilmektedir.

Çoğu hastada omuzun yerinden çıkabilmesi için ciddi bir travma gerekse de bazı hastalarda omuz çıkığını kolaylaştıran faktörler bulunmaktadır. Özellikle yaygın bağ gevşekliği olan hastalarda omuz çıkığı daha sık görülmektedir. Yine daha önceden aynı omuzda çıkığı olan hastalarda ve fırlatma sporu gibi baş üstü aktiviteleri sık uygulayanlarda omuz çıkığı riski artmaktadır.

Omuz çıkığı esnasında eklemde ne tür hasarlar meydana gelebilir?

Omuz eklemi çıktığı anda eklem içinde ve çevresinde birçok yapı zarar görebilir. Özellikle ön taraftaki omuz bağları ve labrum adı verilen eklem dudağı zarar görebilir. Bunun dışında eklem kenarında kemik ayrılması ve omuz başı kemiğinde çökme meydana gelebilir.

Yine yaşlı hastalarda daha sık görülmek üzere rotator manşet kas tendonlarında yırtıklar meydana gelebilir. Görüldüğü gibi eklem çıkığı ciddi bir yaralanmadır ve eklem çevresi dokularda ve kemiklerde önemli düzeyde hasara sebep olabilir.

İlk kez omuzu çıkan birinde nasıl bir tedavi uygulanır?

Omuz çıkığının tedavisi acildir. Çıkığın en kısa zamanda profesyonel bir sağlık çalışanı tarafından yerine oturtulması gerekmektedir. Tıbbi olanakların uygun olduğu ortamlarda yani sağlık kuruluşlarında çıkığın yerine oturtulma işlemi hafif bir anestezi altında uygulanmalıdır. Çıkığın anestezi altında yerine oturtulması hasta için daha konforludur ve fazla zorlama gerekmediği için yerine oturtma işlemi esnasında dokular daha az zarar görür. Ancak tıbbi olanaklar uygun değilse ve tıbbi olanaklara ulaşmak için uzun süre gerekli ise (dağda, denizde vs.) omuz bu konuda eğitim almış kişiler tarafından yerine oturtulabilir.

Omuz yerine oturtulduktan sonra hastaya “Velpau Bandajı” adı verilen bir omuz askısı takılır.

Ortopedi doktorunun önerisine göre bu askı 1 ila 3 hafta süresince hasta tarafından kullanılır. Omuz çıkığı sonrası hastanın ağrıları devam ediyorsa, belirli bir süre geçmesine rağmen çıkma hissi oluyorsa ve hareket kaybı varsa hastaya MR çekilmesi gerekebilmektedir. Çünkü omuz çıkma esnasında kemik ve yumuşak dokular zarar görebilir.

Bazı cerrahi müdahaleler sonrası hasta hızlı bir şekilde aktif hayatına dönebilirken, bazı cerrahiler sonrası uygulanan işlemin koruma altına alınması için hatanın birkaç hafta omuz askısı kullanması ve sonrasında fizik tedaviye girmesi gerekebilmektedir.

İlk omuz çıkığı sonrası ameliyat nadiren gereklidir. Ancak hasta çok genç yaşta ve sporcu ise, omuzu yerinde tutan bağ ve eklem dudağında ciddi zara gelişmişse ve ciddi kemik çökmeleri ve kemik kaybı varsa omuzun tekrar çıkma riski yüksek olduğu için ilk çıkık sonrası ameliyat gerekebilmektedir. Yine ileri yaş hastalarda omuz çıkığı sonrası büyük çaplı rotator manşet yırtıkları meydana gelmişse ilk çıkık sonrası ameliyat gerekebilmektedir. Eğer yukarıda sayılan durumlar ortada yoksa ilk omuz çıkığı genellikle ameliyat dışı yöntemlerle tedavi edilir. Omuz yerine oturtulduktan sonra birkaç hafta omuz askısı kullanımı sonrası güçlendirme egzersizlerine ve gerekirse fizik tedaviye başlanır ve hastanın eski fonksiyonunu sağlaması beklenir. Ortalama 6 hafta sonrası hasta günlük tam aktiviteye, 3 ay sonra ise spor aktivitelerine başlayabilir.

Omuz çıkıklarının cerrahi tedavisi nasıl uygulanmaktadır?

İlk kez omuzu çıkanlarda tekrar çıkık oluşması için risk faktörü olan hastalarda ve tekrarlayan omuz çıkığı olan hastalarda cerrahi tedavi uygulanabilir. Cerrahi tedavide hasar görmüş dokular onarılır ya da çıkmayı önleyici yumuşak doku ya da kemik prosedürleri uygulanır. Omuz çıkığı cerrahisinde en sık uygulanan yöntem eklem dudağı yaralanması (Bankart) onarımıdır.

Artroskopik tekniklerin gelişmesi ile Bankart onarımı artık neredeyse tamamen kapalı yöntemle uygulanmaktadır. Bu yöntemde kapalı yöntemle eklem kenarına 3 mm lik vidalar yerleştirilerek eklem dudağı onarılır ve omuzun çıkması önlenmiş olur.

Yine baş kemiğinde çökme varsa bir kas tendonu çökme olan bölgeye transfer edilerek (Remplisagge) omuzun tekrar çıkması engellenebilir. Kapalı yöntem ile ameliyat sonrası tekrar çıkık oluşan hastalarda, eklem yüzeyinde yırtıkla birlikte ciddi kemik kaybı olan hastalarda daha kapsamlı açık cerrahi yöntemler uygulanabilmektedir. Bu yöntemlerden en sık uygulanan Latarjet ameliyatıdır. Latarjet ameliyatında omuz ön tarafında bulunan bir kemik parça ona tutunan tendonlarla birlikte omuz ekleminin ön kısmına transfer edilerek vidalar ile sabitlenir. Daha fazla yumuşak doku ve kemik hasarı bulunan hastalarda kadavradan kemik transferi ve kompleks yumuşak doku cerrahileri uygulanabilmektedir.

Omuz çıkık cerrahisi sonrası iyileşme süreci nasıldır?

Ameliyat sonrası iyileşme süreci tamamen uygulanan cerrahi yöntem ve hastanın omuzundaki sorunun büyüklüğüne bağlıdır. Ancak genel olarak kapalı ameliyatlar sonrası daha az ağrı oluşur. Omuz çıkık cerrahisi sonrası genellikle birkaç hafta omuz askısı kullanılması gerekmektedir. Ameliyat sonrası erken ve geç dönemde farklı egzersizler başlanır. Belirli bir süreç sonrası fizik tedavi başlanması gerekebilir. Genel olarak konuşmak gerekirse omuz çıkık cerrahisi sonrası 4-6 hafta omuz askısı kullanılan dönem, 6 ve 10. Haftalar arası fizik tedavi dönemi, 3. ay normal kısıtlamasız günlük yaşama dönüş, 6. ay ise spor aktivitelerine dönüş olarak özetlenebilir.

Özet

Omuz çıkığı acil olarak profesyonel sağlık ekipleri tarafından tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Bazı durumlarda ilk çıkık sonrası ve tekrarlayan çıkıklar sonrası cerrahi müdahale gerekebilmektedir. Cerrahi tedaviler ile başarılı sonuçlar alınabilmektedir. Ameliyat sonrası belirli bir süre askı kullanılması ve fizik tedavi ve rehabilitasyon programı uygulanması gerekir.