Ayak Üşümesi Nedenleri ve Çözüm Önerileri

‘’Ayaklarım neden hep soğuk?’’, ‘’üşümüyorum ama ayaklarım buz gibi’’ size tanıdık gelen bir sorunlar olabilir. Birçok insan sadece kış aylarında değil, çoğu zaman el ve ayaklarının üşümesinden yakınır. Hava sıcaklığındaki değişimler, yaşam tarzı, yanlış çorap veya ayakkabı seçimi gibi faktörler soğuk ayak nedenleri olabilir. Bu gibi yaygın nedenlerle zaman zaman ayaklarınızın üşüdüğünü hissetmek normaldir. Bu durumlara karşı önlem aldığınızda ayak üşümesi giderilebilir.

Vücudumuz, sıcaklığımızı düzenlemek için benzersiz şekilde çalışır. Dışarısı soğuk olduğunda, kanın hayati organlara akması sağlanarak organlarımızın doğru şekilde çalışacağı sıcaklık korunur. Isı kaybını önlemek için el ve ayaklardaki kan damarları daralır. Bu durumda, ellerimize ve ayaklarımıza giden kan akışının miktarı değişerek el ve ayaklarda üşüme hissi olabilir.

Bazı kişiler altta yatan bir hastalık olmadan yaş, cinsiyet, vücut ağırlığına bağlı olarak el ve ayaklarda üşüme yaşayabilir. Ancak ayak üşümesi sürekli ve rahatsız edici bir durum alıyorsa veya parmaklarınızda renk değişiklikleri gibi ek belirtiler fark ediyorsanız altta yatan farklı nedenler söz konusu olabilir.

Ayaklar neden soğuk olur? Ayak üşümesi hangi hastalığın belirtisidir? Soğuk ayak nedenleri ve belirtileri nelerdir, soğuk ayaklar için ne yapmalı? Sürekli ayaklarda üşüme hakkında bilinmesi gerekenleri bu yazımızda derledik.

İçindekiler:

• Soğuk Ayak Belirtileri Nelerdir?
• Ayak Üşümesi Neden Olur?
• Soğuk Ayakların Teşhis ve Tedavisi
• Soğuk Ayaklar İçin Ne Yapmalı?
• Sıkça Sorulan Sorular

Soğuk Ayak Belirtileri Nelerdir?

Ayaklarınız sanki “buz küpü” gibi sürekli üşüyor, ayaklarınızda uyuşma ve karıncalanma gibi belirtiler hissediyorsanız bunun nedeni tıbbi bir durumu işaret eden soğuk ayaklar olabilir. Soğuk ayak belirtileri şunları içerir:

1. El ve ayaklarınızda güçsüzlük ve ağrı,
2. Soğuğa duyarlılık,
3. Ayak renginde kırmızıdan mor-maviye ve soluk beyaza kadar renk değişimi,
4. Ayağı ısıtırken uyuşma hissi,
5. Tek bacakta cildin daha soğuk olması,
6. Etkilenen ayakta kötü tırnak biçimi,
7. Yavaş iyileşen yaralar,
8. Etkilenen bacaklarda ve ayaklarda zayıf nabız.

Ciddi bir sağlık durumunu işaret edebilen bu soğuk ayak belirtilerinden herhangi birine sahipseniz derhal tıbbi yardım almayı ihmal etmeyin.

Ayak Üşümesi Neden Olur?

Soğuk ayakların, hava sıcaklığından dolaşım ve sinir hasarına kadar çeşitli nedenleri olabilir. Soğuk hava, stres, yüksek tansiyon, kolesterol, şeker hastalığı, anemi, kardiyovasküler hastalıklar ve kan dolaşımı ile ilişkili birçok durum ayak üşümesi nedenleri arasındadır.

Soğuk Hava

Bazılarımız soğuk ortamlarda yaşıyor veya çalışıyoruz. Soğuk ayaklar, vücudun soğuk havaya verdiği normal tepkilerden biridir. Daha soğuk bir alana girdiğimizde vücudun kaybettiği ısı miktarını azaltmak için el ve ayaklarımıza giden kan akışı azalır. Böylece hayati öneme sahip vücut kısımlarında sıcaklık ve kan kışı korunmuş olur.  Azalan bu kan akışı zamanla dokularda oksijenin azalmasına ve el ve ayakların mavimsi bir renk almasına neden olabilir. Bu belirtiler geçici olduğunda genellikle ciddi bir sorun oluşturmaz ve sıcak ortama girip vücut tekrar ısındıkça belirtiler de normale döner.

İlginç şekilde, Kanada İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi’ne (CCOHS) göre, balıkçıların aşırı soğuk havalarda çıplak elleriyle çalışabilmeleri gibi bazı insanlar soğuğa karşı tolerans geliştirebiliyor.

Raynaud Fenomeni (Raynaud Hastalığı)

Raynaud fenomeni, soğuk ayakların bir başka nedenidir. Raynaud Fenomeni (Raynaud Hastalığı), damarların aşırı ve anormal daralması nedeniyle belirli vücut bölgelerine (genellikle parmaklara, ama bazen de ayak parmaklarına, buruna, kulaklara ve dudaklara) kan akışının azaldığı bir durumdur. 

Raynaud hastalığına sahip kişiler, soğuk havaya veya yüksek strese maruz kaldıklarında el ve ayaklara giden atardamarlar daralarak kan dolaşımı sınırlanır (vazospazm). Bu da el ve ayaklarda üşüme bazen de uyuşmalara neden olur. Bu durum soğuk iklimlerde yaşayan insanlarda daha yaygın görülmektedir. Şiddetli Raynaud öykünüz varsa ve etkilenen el veya ayak parmaklarınızdan birinde yara veya enfeksiyon gelişirse hemen doktora başvurmanız gerekir.

Kan Dolaşımı Sorunları

Ayak üşümesi nedenleri arasında dolaşım sorunları oldukça yaygındır. Kan dolaşımı zayıf olan kişilerde el ve ayaklar gibi uzuvlara kan akışı yetersiz kalabilir ve bu kişiler sık sık soğuk ayaklardan yakınabilir. Zayıf dolaşımın çeşitli nedenleri olabilir. Hareketsiz bir yaşam tarzı veya tüm gün masa başında oturmak gibi hareketsiz kalmak bacaklardaki dolaşımı azaltabilir ve ayakların üşümesine neden olabilir.

Ayrıca damarlarda oluşan tıkanmalar ve damarların daralması kan akışını aksatan dolaşım sorunlarıdır. Atardamarlar yani arterler kalpten pompalanan kanı vücuda taşıyan damarlardır. Arter duvarlarının içinde yüksek kolesterol birikimine bağlı olarak plaklar oluşabilir ve bu plaklar nedeniyle damarlar daralır hatta tıkanmalar olabilir. Periferik Arter Hastalığı (PAD) olarak bilinen bu durum bacaklara giden kan akışını azaltabileceğinden özellikle ileri yaşlarda soğuk ayak nedenleri arasındadır.

Periferik arter hastalığı, 50 yaşın üzerindeki diyabetli kişilerin tahmini üçte birini etkiler. Yürürken bacak krampları ve ağrılar, ayaklarda veya ayak parmaklarında ağrılı yaralar PAD belirtileridir. Bu durumun çok daha ciddi sonuçları olabilir ve bir ayak hastalıkları uzmanı tarafından teşhis ve tedavi edilmesi son derece önemlidir. Bazı kalp rahatsızlıklarına bağlı olarak vücudunuza yeterince hızlı kan pompalanmaması da ayak üşümesi nedeni olabilir. Bu durumda mevcut kalp sorunları veya risk faktörleri hakkında bir doktora başvurmanız gerekir.

Anemi

Anemi, kırmızı kan hücrelerinde düşük hemoglobin seviyeleri nedeniyle ortaya çıkan durumdur. Hemoglobin, dokulara oksijen taşımaktan sorumlu olan kırmızı kan hücrelerinde bulunan proteindir ve eksikliğinde vücuda yeterli oksijen taşınmadığından sağlıklı işleyiş bozulur. Halsizlik, unutkanlık, baş dönmesi, el ve ayaklarda üşüme gibi belirtiler ortaya çıkar.

Anemi, B12 vitamini veya folat eksikliği, kronik böbrek hastalığı gibi birçok faktöre bağlı olabilir, en yaygın olanı demir eksikliğinden kaynaklanır. Demir, vücudunuz için, özellikle kırmızı kan hücreleri üretmek ve vücuda oksijen taşımak için birçok önemli işlevi olan bir mineraldir. Beslenme düzeni ve takviyelerle genellikle olumlu sonuçlar verebilir. Ancak doktor tarafından teşhis konması ve tedavi önerilerine uyulması en güvenilir yoldur.

Diyabet (Şeker Hastalığı)

Ayak üşümesi diyabetli kişiler için yaygın sorunlardan biri olabilir. Sık sık yükselen kan şekeri seviyeleri damarların daralmasına ve dokulara kan akışının azalmasına neden olarak soğuk ayaklara yol açabilir. Kan şekeri seviyenizi sabit ve mümkün olduğunca normale yakın tutmak ve düzenli kontroller yapmak önemlidir. Şeker hastalığı olan kişilerde özellikle sinir hasarı ve buna bağlı gelişebilen diyabetik ayak yaraları da önemli sorunlar arasındadır. Bu konuda uzman doktora görünmek ve ayaklarda kesik veya yaralanma olup olmadığını düzenli kontrol etmek önemlidir.

Sinir Hasarı

Nöropati olarak bilinen sinir hasarı da soğuk ayaklara neden olabilir. Bu durumda sıcaklığı algılayan sinirler doğru çalışmadığı için sıcaklık hissi kaybolabilir ve ayaklar soğuk hissedilmeye başlanır. Sinir hasarının diğer belirtileri arasında ayaklarda ve bacaklarda karıncalanma hissi, uyuşma bulunur. Geceleri bu belirtiler daha kötü olabilir. Sinir hasarı durumunda oluşacak ayak yaraları ve kesiklerde ağrı hissini duymayabilirsiniz, bu nedenle farkına varmadan enfeksiyon oluşabilir ve büyüyebilir. Ayaklarınızı dikkatlice kontrol etmeniz gerekir.

Bunların dışında ayak üşümesi nedenleri arasında stres, vitamin B12 eksikliği, hipotiroidizm, sigara kullanmak, hormonal bozukluklar, yüksek tansiyon veya migren için kullanılan bazı ilaçlar, otoimmün bozukluklar gibi birçok durum söz konusudur.

Soğuk Ayakların Teşhis ve Tedavisi

Sürekli ayak üşümesinin altta yatan nedenini teşhis etmek için tıbbi kontroller önem taşır. Doktorunuz, fiziksel bir muayene yaptıktan sonra ayağınızın farklı bölgelerine bastırarak travma veya sinir hasarı belirtisi arar. Sizden, anemi, diyabet veya hipotiroidizm gibi durumları araştırmak için kan testi istenir. Doktorunuz, bir kalp hastalığından veya dolaşım bozukluğundan şüphelenirse, kalbinizin işleyişini değerlendirmeye yardımcı olacak elektrokardiyogram (EKG) gibi taramalar isteyebilir.

Tedavi, büyük ölçüde soğuk ayak nedenlerine bağlıdır. Kan dolaşımınızı iyileştirmek ve güçlendirmek için düzenli egzersizler önerilebilir. Egzersiz, kalp rahatsızlıkları da dahil olmak üzere diğer tüm durumların tedavisine veya önlenmesine yardımcı olabilir. Fizik tedavi merkezlerinde sizin için en uygun ve sağlıklı egzersizler belirlenebilir. Diğer soğuk ayak nedenleri olan hipotiroidizm ve anemi gibi bazı durumlar ise ilaçlarla tedavi edilebilir.

Soğuk ayaklar ciddi hastalıklara bağlı olabileceğinden, tedavi edilmediğinde kalıcı hasarlar meydana gelebilir. Tedavi edilmeyen soğuk ayakların neden olabileceği bazı ciddi durumlar şöyledir:

• Kronik ağrı
• Kangren (vücudun bir bölümünde doku ölümü)
• Etkilenen bölgede artan enfeksiyon riski
• Uzuv kaybı
• Kalıcı sinir hasarı

Peki ayak üşümesi için ne yapmalı? Altta yatan ciddi bir sağlık sorunu bulunmadığında aşağıdaki basit yöntemler ile soğuk ayaklara çözüm bulabilirsiniz.

Soğuk Ayaklar İçin Ne Yapmalı?

Doktor muayenesi, altta yatan nedeni teşhis etmek ve belirtileri mümkün olduğunca önlemenin en iyi yoludur. Bununla birlikte, evde uygulayabileceğiniz birçok yöntem ayaklarınızın ısınmasına ve rahat etmenize yardımcı olabilir.

• Hareket Edin: Ayak üşümesi için ne yapmalı sorusunun ilk yanıtı ‘’harekettir’’. Vücudu ısıtmanın ve ayaklarınıza kan akışı sağlamanın en kolay yollarından biri hareket etmektir. Örneğin masa başı bir işiniz varsa belirli aralıklarla ayağa kalkmak ve kısa süreli dolaşmak ayaklarınızın ısınmasını sağlayabilir. Düzenli olarak yapılan spor, koşu ve egzersizler de kan dolaşımınızı düzenlemek için faydalı olacaktır.

 

• Ayakkabı ve Çorap Seçimi: Uygun ayakkabı ve çorap seçimi gün boyu ayaklarınızın sıcak kalmasına yardımcı olabilir. Sıcaklığı koruyan çoraplar ve iyi bir ısı yalıtımı sağlayan ayakkabılar tercih edilebilir.

• Ayak Banyosu: Soğuk ayakları rahatlatmanın en hızlı yollarından biri sıcak bir ayak banyosu olabilir. Küveti veya uygun bir kabı ılık suyla doldurarak ayakları 10-15 dk bekletmek gün boyunca ayaklara kan akışı sağlamak için faydalı olabilir. Diyabetik sinir hasarı olan kişiler, suyun sıcaklığına dikkat etmeli, çok sıcak su kullanmaktan kaçınmalıdır.

• Kafein ve Nikotinden Kaçının: Kafein ve nikotin, soğuğun etkisini şiddetlendirebilen vazokonstriktörlerdir. Yani fazla kafein ve nikotin tüketimi damarların kasılmasına ve ayaklarınıza giden kan akışının azalmasına neden olabilir. Bu da soğuk ayaklara yol açabilir.

• Isıtma Pedleri veya Sıcak Su Şişeleri: Özellikle geceleri yattığınızda ayaklarınızın üşümesi nedeniyle uyumakta zorlanıyorsanız yatmadan önce ayaklarınızı çevreleyecek şekilde ısıtma pedleri veya sıcak su şişeleri kullanmak rahatlamanızı sağlayabilir. Ancak suyun dökülme riskine karşı uykudan önce sıcak şu şişelerini uzaklaştırmanız gerekebilir.

• Ayaklarınıza Masaj Yapın: Ayaklarınızdaki dolaşımı hızlandırmak ve güçlendirmek için, ayaklarınıza kısa süreli de olsa masaj uygulayabilirsiniz.

El ve ayaklarınızın sık sık üşüdüğünü hissediyorsanız bunun birçok nedeni olabilir. Özellikle diyabetik ayak gibi risk faktörünüz varsa, üşüme hissiyle birlikte ayaklarda karıncalanma, renk değişimi, bacakta ağrı gibi belirtiler meydana geliyorsa doktora başvurmanız önemlidir. Ayaklarınızı sürekli soğuk hissediyorsanız bunun altında yatan nedeni bulmak ve uygun tedavinin uygulanması gerekir.

Sıkça Sorulan Sorular

Ayak üşümesi için hangi doktora gitmeliyim?

Ayak üşümesi için başvuracağınız bölüm, şikayetleriniz ve altta yatan soruna göre değişebilir. İlk olarak aile hekiminize başvurabilirsiniz. Aile hekiminiz sizi ilgili alana yönlendirebilir. Bununda dışında ortopedi, fizik tedavi, nöroloji, kalp-damar cerrahisi veya romatoloji doktorlarına gidebilirsiniz.

Ayak üşümesi tehlikeli mi?

Ayak üşümesi genellikle ciddi bir sağlık sorununun belirtisi değildir. Özellikle soğuk hava gibi dış etkenlerden dolayı ayağınız üşüyorsa ve yeniden sıcak bir ortama girdiğinizde geçiyorsa herhangi bir sağlık sorununuz olmayabilir. Ancak ayağınız sürekli üşüyorsa; beraberinde güçsüzlük, uyuşma, ağrı, renk değişimi ve soğuğa duyarlılık gibi başka belirtiler de yaşıyorsanız altta ciddi bir rahatsızlık bulunabilir. Dolayısıyla ayak üşümeniz tehlikeli bir sağlık sorununun işareti olabilir.

Ayak üşümesi kansızlıktan olur mu?

Kansızlık (Anemi), kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin proteininin eksikliğinden kaynaklanır. Vücut dokularına oksijen taşıyan hemoglobin, eksik kaldığında ise dokularda yeterli miktarda oksijen bulunmaz. Vücudun işleyişini bozan bu durum halsizlik, unutkanlık ve ayaklarda üşüme gibi birtakım belirtilere yol açabilir. Yani kansızlığın ayak üşümesine yol açabilen durumlardan biri olduğu söylenebilir.

Hangi mineral eksikliği üşüme yapar?

Demir, B12 vitamini, folat gibi mineral ve vitamin eksiklikleri üşüme hissine yol açabilir. Örneğin; demir, vücuda oksijen taşıyan ve kırmızı kan hücreleri üreten önemli bir mineraldir. Eksikliğinde vücuttaki kan hücreleri ve oksijen miktarı yeterli düzeyde olmayabilir. Üşümeye neden olan vitamin ve mineral eksiklikleri için doktorunuza danışarak, beslenme düzeninizi değiştirebilir veya takviye alabilirsiniz.

Ayak üşümesi hangi hastalığın belirtisidir?

Ayak üşümesi birçok farklı hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bunlar arasında Raynaud fenomeni (Raynaud hastalığı), dolaşım sorunları (örneğin, periferik arter hastalığı), kansızlık (anemi), diyabet ve sinir hasarı bulunabilir. Diğer yandan ayak üşümesine neden olan herhangi bir rahatsızlık bulunmayabilir. Ayak üşümesinin altında yatan nedeni doğru bir şekilde tespit etmek ve uygun tedaviye başlamak için doktorunuza başvurmalısınız.