Topuk Dikeni Nedir: Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Topuk ağrısı en sık karşılaşılan ortopedik rahatsızlıklardan biridir. Birçok nedene bağlı olarak gelişebilir. Ancak topuk dikeni bu nedenlerin başında gelir. Topuk dikeni, topuk içinde şiddetli ağrılara sebep olan bir durumdur ve birçok aktiviteyi gerçekleştirmenizi engelleyebilir.

Sabah uyandığınızda yataktan çıkıp yürümek bile büyük bir işkenceye dönüşebilir. Güne başlamak için atacağınız ilk adım en zorudur. İlk adımı attıktan sonraysa biraz hareket etmek iyi gelir ve ağrılar biraz hafifleyebilir. Fakat gün ilerledikçe ağrılar yeniden başlayabilir ve gün sonunda artarak yürümenizi zorlaştırabilir. Birkaç haftayla uzun yıllar arasında devam edebilen topuk dikeni belirtileri yaşam kalitenizi düşürebilir.

Siz de topuk ağrıları yaşıyorsanız topuk dikeni olma ihtimaliniz yüksektir. Bu blogumuzda, topuk dikeniyle ilgili önemli bilgiler, tedavi seçenekleri ve yaşam tarzı önerileri gibi konular bulunmaktadır. Topuk dikeni hakkında bilgi edinebilir ve sorularınızın cevaplarını bulabilirsiniz.

İçindekiler:

• Topuk Dikeni Nedir?
• Topuk Dikeni Neden Olur?
• Topuk Dikeni En Çok Kimlerde Görülür?
• Topuk Dikeni Belirtileri
• Topuk Dikeni Nasıl Anlaşılır?
• Topuk Dikeni Tedavisi
• Sık Sorulan Sorular

Topuk Dikeni Nedir?

Topuk dikeni, topukta meydana gelen dikensi kemik çıkıntılarını ifade eder. Topuk dikeni röntgen görüntüsü ile görülebilmektedir. Ancak röntgen tek tanı aracı değildir. Ağrıların sebebinin daha derinlemesine araştırılması için Emar/MRI ve Ultrason tetkikleri yapılır. Çünkü topuk dikeni rahatsızlığında yaşanan ağrılar topuk dikeni görüntüsündeki kemik çıkıntılarından kaynaklı değildir. Ağrıların ve diğer belirtilerin sebebini anlayabilmek için kısaca ayak anatomisinden bahsetmek gereklidir.

Ayak anatomisi aşağıdaki yapılardan oluşmaktadır:

• Kemikler,
• Kaslar,
• Arklar (ayak kemeri),
• Plantar fasya.

Bu yapılar hareketin sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesinde etkin rol oynar. Kemikler ve kasların işlevini biliyor olabilirsiniz.Ancak arklar ve plantar fasya kulağınıza yabancı gelebilir. Arklar, basitçe ayağın taşıdığı yükü dengeli bir biçimde dağıtmakla görevlidir. Kemik, kas ve bağlardan oluşan arklar ayakta üç adet bulunur:

• Ön Tarafta Bulunan Enine Ark (Anterior Transverse Ark),
• Yanda Bulunan Uzunlamasına Ark (Lateral Longitudinal Ark),
• Ortada Bulunan Uzunlamasına Ark (Medial Longitudinal Ark).

Plantar fasya ise topuktan parmaklara kadar uzanan, ayak tabanında yer alan bağ dokusudur. Plantar fasya, ortada bulunan uzunlamasına arkı destekler. Hareket esnasında yere basarken harcanan enerjiyi korur ve ayak tabanında hissedilen darbeleri yumuşatır. Bu darbeler, yürürken vücut ağırlığının 1.8 katı, koşarken ise 3.7 katı katıdır.Yani 80 kiloluk bir kişinin ayak tabanına; yürürken 144 kilo, koşarken 296 kilo yük biner.

Topuk dikeninde görülen ağrılar, plantar fasiitten kaynaklanmaktadır. Plantar fasiit ise, plantar fasyanın topuk kemiğiyle birleştiği kısımda meydana gelen yırtılmalar ve iltihaplanmadan oluşan bir rahatsızlıktır.

Topuk Dikeni Neden Olur?

Birçok bilim insanının ortaklaştığı düşünceye göre, topuk dikeni tekrar eden küçük travmalar sonucu oluşur. Bu küçük travmalar yukarıda açıklanan plantar fasyada meydana gelir. Plantar fasyanın yakınındaki topuk kemiğinde ise kalsiyum birikmesi sonucu kemikleşme görülür.

Topuk dikeninde ağrıya sebep olan plantar fasiit, plantar fasyanın sürekli gerginleşmesinden ve tahriş olmasından kaynaklanır. Şişmeye ve ağrıya yol açan bu durum birçok etkene bağlı gelişir:

• Düztaban rahatsızlığı,
• Yüksek kavis (Pes cavus): Ayak iç kavisinin normal ölçülerden yüksek olması,
• Obezite veya ani kilo artışı,
• Uzun süreler ayakta kalma veya yürüme gerektiren mesleklerde çalışma,
• Kas gücünün azalması,
• Aşil tendon gerginliği,
• Yeni bir aktiviteye başlamak,
• Fiziksel olarak zorlanma,
• Uygun olmayan ayakkabılar giymek (Ayak tabanı çok yumuşak ayakkabılar, Tam olmayan ayakkabılar ve arkları yeteri kadar desteklemeyen ayakkabılar).

Topuk Dikeni En Çok Kimlerde Görülür?

Topuk dikeni yaygın bir rahatsızlık olması sebebiyle birçok insanda görülebilmektedir. Ancak bazı özel durumlarda, daha fazla tespit edilmiştir:

• Yüksek performans gösteren koşucularda,
• Askerlik ve öğretmenlik gibi uzun süre ayakta duran meslek gruplarında,
• Obezite olan kişilerde,
• 40-60 yaş arasındaki kadınlarda.

Bu riskli gruplar içinde yer alıyorsanız yaşadığınız topuk ağrılarını ciddiye almalı ve bir ortopedi uzmanına muayene olmalısınız.

Topuk Dikeni Belirtileri

Rahat hareket etme olanağını kısıtlayan topuk dikeni belirtilerini kolayca fark edebilirsiniz. En belirgin özelliği, sabah uyandıktan sonraki ilk adımda büyük bir ağrı duymaktır. Bu ağrı sıkça söz ettiğimiz plantar fasya bölgesinin topuğa bağlandığı noktada görülür. Hastalar bu noktayı ayaklarının altındaki bir ağrı olarak anlatırlar.

İlk adımda yaşanan büyük ağrının sebebi, bedenin uyurken yerçekimi etkisine girmesidir. Bu yerçekimi etkisiyle beraber, plantar fasya kısalır. O yüzden ilk adım atıldığında kısalan plantar fasyada ani bir gerilim gerçekleşir. Yaşanan zorlanma şiddetli bir ağrıya yol açar.

Gün içerisinde ayağınıza fazla yük bindiğinde veya fiziksel olarak fazla efor sarf ettiğinizde ağrınızın şiddeti de artacaktır. Dinlenmeyle ağrılar hafifleyebilir. Ancak dinlenme sonrası ilk adım yine acı verici olacaktır.

Yaşanan ağrılar zamanla zonklayıcı ve yanıcı bir biçime bürünebilir. Ayrıca plantar fasya boyunca gerginlik ve sertlik de görülebilir. Topuk dikeni ilerlediğinde topallamaya varacak ölçüde ağrı yaratabilir.

Topuk Dikeni Nasıl Anlaşılır?

Topuk dikeninin anlaşılması için uzman bir ortopedi doktoruna muayene olmak gerekmektedir. Doktor muayene sırasında öncelikle öykünüzü alır. Ardından fiziksel muayeneyi gerçekleştirir. Burada ağrıyan noktayı tespit eder. Hassasiyetine, sertlik seviyesine ve kızarıklık olup olmadığına bakar. Ayakta dururkenki postürünüzü ve yürüyüşünüzü gözlemler. Dorsifleksiyon adlı hareketi yaptırarak eklem açıklığını kontrol eder. Dorsifleksiyon adlı harekette bilek yukarı doğru kaldırılır. Bu hareketi yaptırmak için Windlass Testi’nden faydalanabilir.

Topuk dikeni tanısında birtakım görüntüleme yöntemlerine de başvurulabilir. Bu yöntemler:

• Röntgen,
• Emar/MRI,
• Ultrasondur.

Bütün bu değerlendirmeler sonucu doktorunuz topuk dikeni olup olmadığınıza dair net bir tanı koyacak ve tedavi süreci başlayacaktır.

Topuk Dikeni Tedavisi

Topuk dikeni rahatsızlığında, ağrı yaratan durumun plantar fasiit olduğundan bahsetmiştik. Bu yüzden topuk dikeni tedavisinde, plantar fasiit’in meydana geldiği plantar fasya bağ dokusunda iyileşme amaçlanır. Bağ dokular, kas ve kemik gibi dokulara göre daha uzun sürede iyileşir. Bu nedenle topuk dikeni tedavisi uzun bir zaman aralığına yayılabilir. Erken tanı ve tedavi sürecine hemen başlanması süreci kolaylaştıracaktır. Topuk ağrısı şikayetlerinizi geciktirmemeli, doğru tanı almak ve tedavi sürecine acilen başlamak için doktorunuza başvurmalısınız.

Topuk dikeni tedavisi ikiye ayrılmaktadır. İlki konservatif tedavi, ikincisi ise cerrahi yöntemlerdir. Konservatif tedaviler yüksek oranda iyileşme sağladığı için cerrahi yöntemlere hemen başvurulmaz. Fakat konservatif tedavilerden sonuç almak için sabırlı olmanız gerekir. Çünkü bu tedavi yönteminin süreci uzundur. 6-12 ay içinde bir sonuç alamazsanız ancak o zaman -doktorunuzun yönlendirmesiyle- cerrahi yöntemlere başvurabilirsiniz.

Konservatif Tedavi Yöntemleri

Konservatif tedavide amaç; ağrıyı azaltmak, iltihaplanmayı gidermek, dokuyu gerginlikten kurtarmak ve kasları güçlendirmektir.  Bu amaçlara yönelik birçok konservatif tedavi yöntemi mevcuttur. Öncelikle hastanın şikayetlerine odaklı bir yaklaşım gösterilir. Sonrasında doktor hastadaki iyileşmeye göre yeni yöntemleri devreye sokabilir.

Konservatif tedaviler içinde en iyi yöntemin hangisi olduğu konusunda bir uzlaşma yoktur. Bu noktada tedavi planı, doktorun hastaya özel yaklaşımıyla belirlenir. Hastaların ihtiyacına göre bazı tedavi yöntemleri daha öncelikli olarak uygulanabilir. Bazı durumlarda ise birkaç tedavi yöntemi beraber kullanılabilir. Konservatif tedaviler yüzde 90 oranında iyileşme sağlar.

Egzersizler

Egzersiz tedavisi, topuk dikeninin iyileştirilmesinde oldukça etkilidir. Herhangi bir ekipman kullanmadan, ev ortamında rahatlıkla uygulanabilir. Kısa dönemde bile olumlu etkileri gözlemlenebilir. Germe ve güçlendirme amacıyla ikiye ayrılır. Germe egzersizleri, ağrıyan bölgenin rahatlamasını sağlarken; güçlendirme egzersizleri, kasların dayanıklılığını artırır.

Topuk dikeni egzersizleri:

• Bölgedeki gerginlikleri yumuşatmaya,
• Kasları güçlendirmeye,
• Esnekliği arttırmaya,
• Ayak stabilizasyonunu sağlamaya,
• İyileşme sürecini hızlandırmaya,
• Semptomların azalmasına,
• Ağrıların hafiflemesine yardımcı olur.

Topuk dikeni egzersizlerinden olumlu sonuç almak için düzenli olarak uygulamak ve hareketleri doğru bir şekilde yapmak kritiktir.

Yaşam Tarzını Düzenlemek

Topuk dikeninin oluşmasında yaşam tarzımızı oluşturan birçok yanlış alışkanlığın payı vardır. Hastalığın iyileşmesi için ilk önce bu değişikliklerin yapılması gereklidir. Bu değişiklikler ise fazla kilolardan kurtulmak, uzun süreler ayakta durmamak, istirahatleri aksatmamak, sert yüzeylerde çalışmaktan uzak durmaktır.

Gece Atelleri

Gece boyunca bu aparat kullanılır. Ayak bileği 90 derecelik bir açıyla sabitlenir. Bu şekilde germe egzersizleri yapıyormuş gibi bir etki sağlanır. Kısa sürede ağrıların giderilmesinde etkilidir.

Sıcak-Soğuk Banyo

Bu tedavi, ilgili bölgenin bir sıcak bir soğuk suyla temas ettiği bir yöntemdir. Ayak önce 3 dakika soğuk suyla, sonra 1 dakika sıcak suyla temas eder. Toplam 20 dakikalık bir uygulama yapılır. Soğuk suyla başlanıp soğuk suyla bitirilmesi çok önemlidir. Bu yöntemle şikayetlerin azaldığı görülmüştür.

Ayakkabı Kullanımında Değişiklikler

Topuk dikeni tedavisinde ayakkabı seçimi özenle yapılmalıdır. Yüksek topuklu ve sert tabanlı ayakkabılar kullanılmamalıdır. Aşil tendonunu destekleyen, yumuşak tabanlı ve düz kalıplı ayakkabılar tercih edilmelidir. Topuk dikeni ayakkabısı yukarıdaki özelliklere uygun olarak bulunabilir. 

Tabanlık Kullanımı

Ayakkabı tabanlığı kişiye özel olarak tasarlanmalıdır. Çünkü her kişinin ayak yapısı farklılık göstermektedir. Topuk dikeni için tabanlık kullanımı, yürürken ve ayakta dururken plantar fasyadaki zorlanmayı rahatlatır ve ortada bulunan uzunlamasına arkı (medial longitudinal ark) destekler. Ayrıca hareket halindeyken ayak tabanına binen yükü hafifletirler.

Bantlama

Topuk dikeninde, pronasyonun (ayağın içe doğru dönme hareketi) artışı gerçekleşir. Bu da plantar fasyanın daha çok gerilmesine ve ortada bulunan uzunlamasına arkın yüksekliğinin azalmasına yol açar. Bantlama yöntemiyle bunun önüne geçilir. Plantar fasya daha fazla gerilmekten kurtulur ve ortada bulunan uzunlamasına ark desteklenir. Low-dye tekniği ise en çok kullanılan bantlama tekniğidir.

Radyoterapi

Bu tedavi yöntemine, diğer yöntemler işe yaramazsa başvurulur. Genç hastalarda birçok yan etki oluşturabilmektedir. Tedavi sonrasında oluşacak pozitif ve negatif sonuçlar doktorla beraber değerlendirilmelidir.

Enjeksiyonlar

Kortikosteroid enjeksiyonlar topuk dikeni tedavisinde kullanılan ve sonuç veren bir yöntemdir. Ancak kısa dönemde etkili olur, uzun süreçte etkinliğini yitirir. Diğer yandan yağ yastığı atrofisine ve plantar pasya rüptürüne neden olabilmektedir.

PRP

PRP (Trombosit Yönünden Zenginleştirilmiş Plazma) yöntemi son dönemlerde çokça kullanılan başka bir enjeksiyondur. Farklı birçok hastalık için kullanılan PRP topuk dikeninde de kullanılmaktadır. Ancak etkinliği tam olarak kanıtlanmamıştır.

Topuk Dikeninde Cerrahi Yöntemler ve ESWT Tedavisi

Topuk dikeni tedavisinde konservatif yöntemlerden istediğiniz sonucu alamazsanız o zaman ESWT’ye ve cerrahi yöntemlere başvurabilirsiniz.

ESWT

Ekstrakorporal şok dalga tedavisi şeklinde bir açılımı olan ESWT, üretilen ses dalgalarının rahatsız hissedilen bölgede tedavi için kullanılmasına dayanır. Topuk dikeni tedavisinde sıkça kullanılan ESWT, ağrıların giderilmesinde ve yumuşak dokuların iyileştirilmesinde etkilidir. ESWT tedavisi halk arasında topuk dikeni kırma tedavisi olarak da bilinir.

Cerrahi Yöntemler

Konservatif tedaviler yüksek oranda iyileşme sağladığı için genelde topuk dikeni ameliyatına başvurulmaz. Ancak 6-12 aylık tedavi süresi içinde bir iyileşme görülmüyorsa o zaman topuk dikeni ameliyatı yapılır. Ameliyat açık olarak veya endoskopiyle gerçekleştirilebilir. Bu ameliyatlarda plantar fasyanın rahatlaması sağlanır. Ameliyat, tedavide ilk yöntem olmasa da diğer tedavi yöntemlerine cevap vermeyen hastalarda işe yarar.

Sonuç

Eğer topuk bölgenizde bir ağrı hissediyor, sabahları ilk adımı atmakta güçlük çekiyorsanız hiç gecikmeden bizimle iletişime geçebilirsiniz. Ortopedi ve Travmatoloji doktorlarımızdan randevu alarak doğru tanı ve doğru tedaviyle çözüme ulaşabilirsiniz. 

Sık Sorulan Sorular

Topuk Dikeninde neresi ağrır?

Ayağın anatomisi kaslar, kemikler, arklar ve plantar fasyadan oluşur. Plantar fasya ayak tabanında yer alan, topuktan parmaklara kadar uzanan bağ dokusudur. Topuk dikeninde, topukla plantar fasya bağ dokusunun birleştiği yerde ağrı hissedilir.

Topuk dikeni tedavi edilmezse ne olur?

Birçok rahatsızlık gibi topuk dikeni de tedavi edilmezse ilerler ve belirtiler şiddetlenir. Hastalık yürütmeyecek seviyeye kadar ulaşabilir. Tedavide geç kalınırsa konservatif yöntemler etki göstermez. ESWT veya cerrahi yöntemler gibi ileri düzeydeki tedaviler devreye girer.

Topuk dikeni ne kadar sürede iyileşir?

Topuk dikeni tedavisi sabır isteyen, uzun bir süreçtir. Bu yüzden pes etmeden doktorunuzun önerdiği tedaviye sadık kalmanız gerekmektedir. 6-12 ay içerisinde konservatif tedavi yöntemleriyle gerekli ilerlemeyi kaydederseniz cerrahi yöntemlere gerek kalmaz. Konservatif tedavi yöntemleri yüksek oranda iyileşme sağlar.

Topuk dikeni kendisi geçer mi?

Topuk dikeninin iyileşmesi için hayat tarzınızda birtakım değişiklikler yapmanız gerekmektedir. Bunun yanı sıra doktorunuzun önereceği tedavileri, bu hayat değişiklikleriyle birlikte yürütmelisiniz. Bunları uygulamadıkça topuk dikeninin kendi kendisine geçmesi mümkün değildir.

Topuk dikeni olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Topuk dikeninin en önemli belirtisi ilk adımda yaşanan büyük ağrıdır. Bu ilk adım ağrısı sabah uyandığınızda veya bir süre dinlendikten sonra gerçekleşebilir. Ayrıca gün içerisinde uzun süreler ayakta duruyorsanız veya ayağınıza çok yük biniyorsa bu ağrılar şiddetlenir. Nihayetinde doktorunuz gerekli fiziksel muayaneyi yapıp, görüntüleme yöntemlerini kullanarak topuk dikeni olup olmadığına karar verebilir.

Ayak topuk dikenine hangi bölüm bakar?

Fiziksel olarak bir rahatsızlık yaşadığınızda, Ortopedi ve Travmatoloji bölümüne başvurabilirsiniz. Topuk dikeni de plantar fasya bağ dokusunda meydana gelen bir iltihaplanma sonucu oluşur. Yani kemik, kas ve eklemle bağlantılı bir problem yaşadığınızı söyleyebiliriz. Gerekli tedavinin sağlanmasında ortopedi uzmanları size yardımcı olacaktır. 

Topuk dikeni bandı var mı?

Konservatif tedavi yöntemleri içerisinde bantlama tekniği bulunmaktadır. Bu teknikte ayak belirli bölgelerden bantlanır. Böylece gerilen plantar fasya rahatlar ve ortada bulunan uzunlamasına ark desteklenir. En çok kullanılan bantlama tekniği ise Low-dye tekniğidir.