İçindekiler
- Kalça Eklemi Anatomisi
- Kalça Eklemi Ağrısı
- Kalça Ağrısının Nedenleri
- Kalça Artroskopisi Nedir?
- Kalça Artroskopisi Ameliyatı
- Kalça Artroskopisi Ameliyatı Sonrası
- Kalça Artroskopisi Ameliyatı İyileşme Süreci
- Kalça Artroskopisi Kaç Saat Sürer?
- Kalça Artroskopisi Komplikasyonları Nelerdir?
Kalça ağrısı yakın komşuluğu sebebiyle iç organlar kaynaklı ve bel bölgesi kaynaklı ağrılarla çoğu zaman karışabilmektedir. Kalça ağrısının nedenleri kemik ve eklem kaynaklı olabileceği gibi etraf yumuşak doku yani kaslarla ve bağlarla alakalı da olabilmektedir. Kalça artroskopisi halk arasındaki adıyla kalçanın kapalı ameliyatı, kalça eklemine kamera ve aletlerle erişerek kalça eklemindeki bozuklukları tespit ve tedavi etmeye yönelik işlemlerin genel adıdır. Kalça artroskopisi ameliyatı ile kalça eklemini koruyucu cerrahiler yapılarak kalça eklemi kireçlenmesi yani kalça ekleminin yaygın hasarı gelişmeden hastalar tedavi edilebilmektedir. Kalça artroskopisi ameliyatı açık cerrahiye göre daha küçük kesilerden yumuşak doku ve kemiği koruyarak yapıldığı için hastaların ameliyat sonrası ağrısı daha azdır ve fonksiyonel iyileşme süresi daha kısadır.
Kalça Eklemi Anatomisi
Kalça eklemi geniş hareket açıklığı ile oturma, kalkma, yürüme ve koşma gibi günlük aktivitelerde gövde ve bacaklar arasındaki hareketi sağlayan ayrıca spor aktivitelerinde de sürekli aktif olan top-yuva şekilli bir eklemdir (Şekil 1).
Şekil 1. Top- yuva eklemin şematik çizimi.
Eklemler iki kemik arasında bulunan ve kasların kasılması ile hareket eden iki kıkırdak yüzeyin birbirine sürtündüğü yapılardır. Kalça eklemi, anatomik olarak pelvis yani leğen kemiği ile femur yani uyluk kemiğinin arasındaki hareketi sağlayan eklemdir (Şekil 2).
Şekil 2. Kalça ekleminin şematik çizimi.
Kalça Eklemi Ağrısı
Kalça ağrısı yakın komşuluğu sebebiyle iç organlar kaynaklı ve bel bölgesi kaynaklı ağrılarla çoğu zaman karışabilmektedir. Ağrının yeri, ağrının niteliği, ağrının zamanı, ağrının süresi, ağrıyı tetikleyen veya azaltan hareketler mutlaka hastanın öyküsünde sorgulanmalıdır. Fizik muayenede; kalça eklemi hareketleriyle ağrının artması, zorlayıcı hareketlerle kasık bölgesinde veya kalça arkasında bıçak saplanır tarzda ağrı oluşması ve kalça ekleminde hareket kısıtlılığı çoğu zaman bize kas iskelet sistemi kaynaklı bir ağrıyı düşündürmektedir. Fakat benzer şekilde kasık fıtığı olan, yumurtalık kisti olan veya varikoseli olan bir hastada da kalça eklemi hareketi ile ağrının tetiklenebileceği akılda tutulmalıdır.
Kalça ağrısının zamanı da hastanın öyküsünde çok önemlidir. Gece artan kalça ağrısı kas iskelet sistemi ağrılarında kırmızı bayrak olup mutlaka Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı muayenesi sonrası görüntüleme ile araştırılması gereklidir. Kalça ağrısının bele vurması genelde bel fıtığını düşündürürken, kalça ağrısının dize vurması da sık karşılaşılan bir durumdur. Bu nedenle diz ağrısı olan ve bel ağrısı olan herkesin mutlaka kalça eklemi de değerlendirilmelidir. Kalça ağrısının kasığa vurması genelde kalça eklemini ilgilendiren bir durumu işaret etse de, iç organ kaynaklı bir ağrı olabileceği mutlaka akılda tutulmalıdır.
Kalça ağrısı hangi bölüme başvurmalıdır? sorusunun cevabı kesinlikle Ortopedi ve Travmatoloji bölümüdür. Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı ilk değerlendirmeyi yaptıktan sonra tedaviyi düzenler. Eğer farklı bir bölüme yönlendirme gerekirse hastayı bilgilendirip ilgili bölüme yönlendirir.
Kalça Ağrısının Nedenleri
Kalça ağrısının nedenleri kemik ve eklem kaynaklı olabileceği gibi etraf yumuşak doku yani kaslarla ve bağlarla alakalı da olabilmektedir. Kalça ağrısının nedenleri kemik kaynaklı bir şekil bozukluğu, belirgin bir travma olmadan ortaya çıkabilen stres kırığı, kemikte tümör veya kemiğin yapısında zayıflamaya yol açan bir metabolik durum olabilir. Kalça ağrısının nedenleri eklem kaynaklı eklem kıkırdağı yaygın hasarlanması(eklem kireçlenmesi) veya eklem kıkırdağının kısmi hasarlanması olabilir. Kalça ağrısının nedenleri kaslarla ve bağlarla ilgili olarak zorlanmaya bağlı kas yırtılması veya kas zorlanması veya kasların kendisinden kaynaklanan sorunlara bağlı olabilmektedir. Ayrıca kalça ağrısının nedenleri komşu organlardan kaynaklanan bir hastalığın yansıyan ağrısı sebepli olabilmektedir.
Kalça Artroskopisi Nedir?
Kalça artroskopisi halk arasındaki adıyla kalçanın kapalı ameliyatı, kalça eklemine kamera ve aletlerle erişerek kalça eklemindeki bozuklukları tespit ve tedavi etmeye yönelik işlemlerin genel adıdır. Kalça artroskopisi, kalça eklemi hastalıkların tedavisinde son 30 yıldır uygulanan bir ameliyat olup özellikle son 10 yılda tıbbi aletlerin ve tekniklerin gelişmesine paralel olarak uygulama sayısında katlanarak artış göstermiştir. Kalça artroskopisi ameliyatı ile kalça eklemini koruyucu cerrahiler yapılarak kalça eklemi kireçlenmesi yani kalça ekleminin yaygın hasarı gelişmeden hastalar tedavi edilebilmektedir.
Kalça Artroskopisi Ameliyatı
Kalça artroskopisi ameliyatı, ameliyathanede özel el aletleriyle yapılabilen bir ameliyat olduğu için maalesef sadece belirli merkezlerde yapılabilmektedir. Kalça artroskopisi ameliyatı traksiyon cihazı denilen bir cihaz yardımıyla kalça eklemine çekme kuvveti uygulanarak yapılmaktadır. Kalça eklemi, diğer eklemlere kıyasla derinde bir eklem olduğu için diğer artroskopi aletlerinden farklı el aletleri kullanılmaktadır.
Kalça artroskopisi ameliyatı özellikli bir ameliyat olduğu için kalça artroskopisi yapan doktorların da sayısı diz ve omuz artroskopisi yapan doktorlara göre daha azdır. Kalça artroskopisi ameliyatı öğrenme eğrisi dik yani uzun süren bir öğrenme süreci olan ve çok fazla sayıda yapıldığı takdirde öğrenilip uygulanabilen bir ameliyat olduğu için de sadece belirli merkezlerde uygulanmaktadır. Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı tarafından değerlendirilip kalça artroskopisi ameliyatı uygun görülen hastalar kalça artroskopisi yapan doktorlara yönlendirilmelidir.
Kalça artroskopisi ameliyatı en sık kalça sıkışma sendromlu hastalara yapılmaktadır. Kalça sıkışması sendromu, tanısı fizik muayene ile koyulup görüntüleme ile tespit edilen klinik bir durumdur. Kalça sıkışma sendromu belirtileri; aktivite ve spor ile artan kalça ağrısı, kalça eklemi hareketlerinde kısıtlılık ve istirahat halindeyken bile belirli hareketlerle kalçada sıkışma hissedilmesi şeklinde özetlenebilir. Kalça sıkışma sendromu, kalça artroskopisi ameliyatı ile açık cerrahiye gerek kalmadan tedavi edilebilen ve toplumda sık görülen bir hastalıktır. Kalça sıkışma sendromu uyluk kemiği kaynaklı kemik çıkıntı ile seyreden Cam tipi veya leğen kemiği kaynaklı kemik çıkıntı Pincer tipi olmak üzere 2 tipte görülebilir (Şekil 3 ve 4).
Şekil 3. Cam tipi kalça sıkışma sendromunda uyluk kemiğinde görülen silah kabzası görünümü.
Şekil 4. Pincer tipi kalça sıkışma sendromunun ameliyat esnasında tıraşlama öncesi ve tıraşlama sonrası görünümü.
Kalça sıkışma sendromu ilerlediği zaman kalçada zamanla labrum yırtığı gelişmekte ve şikayetlerin süresi ve sıklığı artmaktadır. Kalça labrum yırtığı tedavisi kalça artroskopisi ameliyatı ile yapılmakta olup, yırtılan labrum dokusu tamir edilmekte veya labrum dokusu yeniden yapılabilmektedir (labrum rekonstrüksiyonu). Kalça labrum yırtığı tamiri kalça artroskopisi ameliyatı ile daha ufak kesilerle yapılabilmekte ve kalça ekleminde yüzey kaplama ve vakum etkisi yapan labrum dokusu korunarak kalça eklem hasarı yani kalça kireçlenmesi önlenebilmektedir (Şekil 5).
Şekil 5. Kalça artroskopisi esnasından saptanan dejenere (yıpranmış) labrum dokusunun artroskopik görünümü.
Kalça Artroskopisi Ameliyatı Sonrası
Kalça artroskopisi ameliyatı sonrası hastalar ağrı durumlarına ve anestezi sonrası tıbbi durumlarına göre 1 gece hastanede yatarak takip edilebilir veya aynı gün taburcu edilebilir. Kalça artroskopisi ameliyatı açık cerrahiye göre daha küçük kesilerden yumuşak doku ve kemiği koruyarak yapıldığı için hastaların ameliyat sonrası ağrısı daha azdır ve fonksiyonel iyileşme süresi daha kısadır. Kalça eklem hareketlerine kalça artroskopi ameliyatı sonrası hemen başlanabilir. Ameliyat olan bacağa yük verme eğer uyluk kemiğinden kemik tıraşlama yapıldıysa bir süre kısmi yük verme şeklinde kısıtlanabilir. 1 ay süreyle kısmi yük verme sonrası hastalar eski fonksiyonlarına çok kısa sürede dönebilmekte ve günlük aktivitelerine kısıtlama olmadan devam edebilmektedirler.
Kalça Artroskopisi Ameliyatı İyileşme Süreci
Kalçadaki mevcut yıpranmanın (dejenerasyonun) derecesi ile doğrudan ilgilidir. Erken dönemde ileri derece dejenere olmayan bir kalça eklemine yapılacak müdahale sonrası iyileşme çok kısa sürede olurken, ilerlemiş dejenere bir kalça eklemine uygulanacak tedavi sonrası iyileşme doğal olarak daha uzun sürede olmaktadır. Özellikle kalça labrum yırtığı gelişen hastalarda labrumdaki hasar ilerledikçe tamir ihtimali düşerek labrumun başka bir dokuyla yeniden oluşturulması (labrum rekonstrüksiyonu) tedavide tek seçenektir. Hastaya ait faktörler de iyileşmede etkilidir. Sigara kullanımı, ileri yaş ve yüksek vücut kitle indeksi ameliyat sonrası fonksiyonel sonuçları ve iyileşmeyi doğrudan kötü yönde etkileyen faktörlerdir. Genç-orta yaş kalça ağrısı ile başvuran hastada yapılan muayene ve görüntüleme sonrası kalça sıkışma sendromu ve kalça labrum yırtığı saptandığında kalça sıkışma sendromu egzersizleri ve medikal tedavi fayda etmediğinde kalça artroskopisi ameliyatı tedavide devreye girmelidir.
Kalça Artroskopisi Kaç Saat Sürer?
Kalça artroskopisi ameliyatı diz artroskopisi ameliyatına kıyasla hazırlık aşaması nispeten daha uzun süren bir ameliyattır. Ameliyat esnasında kalça ekleminde aletlerin kullanılması için gerekli olan açıklığı sağlamak için uygulanması gereken traksiyon cihazı ameliyat için gereklidir. Traksiyon masasının kurulması, hastanın masaya alınması ve pozisyonlama deneyimli ameliyathane personeli ile cerrah tarafından yapıldı halde süre olarak yaklaşık 30 dakika sürmektedir. Kalça artroskopi ameliyatında traksiyon yani bacağı çekme süresi mevcut yayınlar ışığında önerilere göre 1 saati aşmamalıdır. Bu veriler ışığında kalça artroskopisi ameliyatı süresinin yaklaşık 1.5-2 saat sürdüğünü söyleyebiliriz.
Kalça Artroskopisi Komplikasyonları Nelerdir?
Kalça artroskopisi ameliyatı açık cerrahiye kıyasla daha düşük komplikasyon oranlarına sahip olsa da özellikle ameliyat esnasında kullanılan traksiyon yani bacağı çeken cihaza bağlı komplikasyonlar görülebilmektedir. Kalça artroplastisi komplikasyonlarından en sık görüleni traksiyon için bacaklar arasına koyulan yumuşak pedin uyluğu sıkıştırmasına bağlı gelişen yumuşak doku hasarı veya uzun süre çekili pozisyondan duran bacakta meydana gelen sinir hasarıdır. Kalça artroplastisi komplikasyonlarından en sık görülen uzamış traksiyon yani bacağın cihaz tarafından çekili pozisyonda durmasına bağlı gelişen komplikasyonu önlemek için ameliyat süresinin çok uzamaması çok önemlidir. Kalça artroskopisi komplikasyonlarının çoğu geçici olup kalıcı hasar meydana getiren komplikasyonlar çok nadirdir. Kalça artroskopisi ameliyatının çok yapıldığı merkezlerde kalça artroskopisi komplikasyonlarının daha az görüldüğü yayınlarda gösterilmiştir.
