Ayak Sağlığı Ve Ayakkabı Seçimi

İçindekiler:

• Ayak Sağlığı ve Ayakkabı Seçimi
• Ayak Tipleri
•  Ayakkabı Seçerken Dikkat Etmeniz Gerekenler
• Ayak Sağlığınız İçin En Uygun Ayakkabı Modelleri
  • Ortopedik Ayakkabılar
•  Çocuklarda Doğru Ayakkabı Seçimi

Her adımın temelini oluşturan ayaklarımız gün boyu vücudumuzun yükünü taşıyarak sürekli hareket halindedir. Ayak sağlığımızı etkileyen herhangi bir rahatsızlık veya yaralanma acı verici olmanın yanı sıra günlük hareketlerimizi kısıtlar ve birçok aktiviteyi yerine getirmemizi engelleyebilir. Bu nedenle, ayak sağlığı ve bakımına önem vermek hem yaşam kalitemiz hem de genel sağlımız açısından büyük önem taşır.  Ayak sağlığında dikkat edilmesi gereken en önemli faktörlerden biri kendiniz için en sağlıklı ayakkabı seçimini yapmaktır. Peki, ayak sağlığınız için nasıl ayakkabı seçmelisiniz?

Ayak Sağlığı ve Ayakkabı Seçimi

Ayak sağlığı ve ayakkabı seçimi, yürüyüşümüzden vücut duruşumuza kadar gün içinde yaptığımız her türlü aktivite esnasında rahatlık ve destek sağlamak için önemlidir. Ayakkabı seçiminde yapılan hatalar; bunyon, nasır, çekiç parmak, topuk dikeni (plantar fasiit) ve stres kırıkları gibi ayak sorunlarının kaynağını oluşturabilir. Ayak tipine, gün içindeki aktivitelere, yaptığımız işe göre ayağımız için en sağlıklı ayakkabıyı seçerken ayakların desteklenmesi, rahat olması ve ayakkabının ayağa tam oturmasına dikkat edilmelidir. Ayakkabı seçimi sadece ayaklarınızı değil, ayak bileği, diz ve kalça eklemleri başta olmak üzere tüm vücudunuzu etkileyebilir. Bu nedenle, ayak sağlığı ve bakımına özen göstererek ayakkabı seçiminde doğru tercihler yapmak günlük hayatta daha aktif ve rahat olmanızı sağlayacaktır.

Ayak Tipleri

Ayak tipleri son derece bireysel olup sağ ve sol ayaklarımız bile birbirinin aynısı değildir. Ayak tipindeki farklılıklar vücut duruşu, yürüme ve koşma şekli, ayak, diz ve kalça problemlerine kadar etki edebilir. En sağlıklı ayakkabı seçimi için ayak tipinizi bilmek önemlidir. Ayak tipleri, tarak kemikleri olarak bilinen metatars kemiklerinin yapısına ve ayak parmaklarının uzunluklarına göre değişebilir (Resim 1-2).

Ayakların kişiden kişiye farklılık gösterdiği en belirgin özelliklerden biri ayak kemeri yapısıdır. Birçoğumuzun ayak kemeri olarak bildiği yapı topuk ucundan ayak ucuna kadar ayağın tam ortasından uzanan medial longitudinal arktır. Bunun yanı sıra, ayağımızın dış kenarı boyunca uzanan ve ayağın ön kısmından başlayıp bir yandan diğer yana uzanan iki ayak kemeri daha bulunmaktadır. Bu üç ayak kemeri birlikte çalışarak ayağın şoku emmesine ve hareket halindeyken zemine uyum sağlamasına yardımcı olarak vücuda destek sağlar.

Ayak kemerinin yüksekliği ayağınızın hareket etme şeklini etkiler. Ayak kemeri çok yüksek veya düzse ayağın belirli kısımlarını aşırı kullanmanız gerekebilir, bu da kas ve eklemlerin üzerinde fazladan strese neden olabilir. Ayak kemerinin yüksekliğine göre ayak tipleri ve sağlıklı ayakkabı seçimleri farklılık gösterir (Resim 2.);

Düztaban: Ayak kemerinin çok düşük olması olarak bilinen düztabanlık sonucu ayak iç kavisi düzleşir ve yürüme esnasında ayağın iç bölgelerine daha fazla baskı uygulanır. Düztabanlı kişilerde ayakkabının iç kısmının daha fazla yıprandığı görülebilir. Bu ayak tipi için en sağlıklı ayakkabı, ayağın içe doğru aşırı hareketini önleyen, yastıklama ve destek sağlayan sağlam bir orta tabana sahip ve ayağın dengelenmesine yardımcı olan ayakkabı modelidir.

Yüksek Kemerli Ayak: Ayak kemerinin yüksek olması, ayağın dış kısmında daha fazla ağırlık taşınmasına, ayakta daha az şok emilimine ve bacaktan gövdeye daha fazla kuvvet iletilmesine neden olur. Bu ayak tipinde, ayakkabının dış tarafı daha fazla yıpranır. Yüksek kemerli ayakta en sağlıklı ayakkabı şok emilimi sağlayarak bacaklara iletilen kuvvet miktarını azaltan, orta tabanı daha az destek daha çok yastıklama sağlayan ayakkabılardır.

Ayakkabı Seçerken Dikkat Etmeniz Gerekenler

Ayakkabı seçerken dikkat etmeniz gerekenler özellikle ayağın rahat hissedilmesi, ayakkabının işlevi ve ayağa tam oturmasıdır. Günümüzde ayakkabı stilleri, görünüşleri ve fonksiyonları sürekli olarak değişse de ayak koşullarınıza göre gerekli uyumu sağlayabilen en sağlıklı ayakkabıyı tercih etmeye dikkat edilmelidir. Düz tabanlık, topuk dikeni gibi ayak sorunlarında, diz veya kalça ekleminde kireçlenme varlığında daha yüksek dengeye sahip olmayı sağlayacak spor ayakkabılar veya ortopedik ayakkabılar iyi bir seçim olabilir. Günlük işler ve aktiviteleriniz de ayakkabı seçiminde önemlidir. Örneğin; düzenli olarak arazi yürüyüşleri veya koşuya çıkan kişiler sağlam tabanlı koşu ayakkabıları seçmeye dikkat etmelidir.

Ayakkabı seçerken dikkat etmeniz gerekenler ve sağlıklı ayakkabı seçimi için bazı ipuçları şöyledir:

• Her zaman belirli bir ayakkabı numarası giyiyor olsanız bile ayakkabı tercih ederken mutlaka deneyerek karar verin. Ayaklar yaşla birlikte değişebilir ve bir ayak diğerinden farklı olabilir. Bu nedenle, ayakkabı seçerken ayakkabıyı her iki ayağınızda da deneyerek karar verin.
• Ayakkabı seçerken dikkat etmeniz gerekenlerden biri ayakkabı burnunun sivriliğidir. Uzun süre sivri burunlu ayakkabılar kullanmak, ayak parmaklarında şekil bozukluklarına, bunyonlar, çarpık ayak parmakları, çekiç parmaklar, batık ayak tırnakları, topuk dikeni ve ayak bileği ağrıları gibi ayak sorunlarının bir nedeni olabilir.
• En uzun ayak parmağınız ile ayakkabının ucu arasında boşluk olduğundan emin olmak için ayakkabının uç kısmına hafifçe bastırın. Bu boşluk, yürürken ayağınızın öne doğru hareket edebilmesi için yeterli alan sağlar. Ayakkabının parmak ucu çok küçükse, ayak parmaklarınız ayakkabıya sürtünerek nasır veya yara oluşumuna neden olabilir. Ayak parmaklarınızı geri itmeyen ve parmaklarınızın ayakkabı içinde kıvrılmasına neden olmayan ayakkabılar tercih
• Ayakkabının genişliğe dikkat edin. Topuk bölgesinin ayakkabı içinde sıkışmamasına dikkat edilmelidir.
• Ayağınızı tahriş edebilecek herhangi bir etiket, dikiş veya başka malzeme olup olmadığını görmek için ayakkabının içini kontrol edin.
• Ayakkabı almadan önce bir süre ayakkabı ile dolaşarak ayağınıza uyumuna, rahatlığına, yürürken topuğunuzun kaymadığına dikkat edin.
• Ayakkabı seçerken dikkat etmeniz gerekenlerden biri de ilk giydiğinizde ayakkabının ayağa tam oturmasıdır. Daha sonra esneyeceğini düşünerek ayağa tam oturmayan dar ayakkabılar tercih etmemeye dikkat edilmelidir.
• Ayakkabının derinliğini kontrol edin. Özellikle çekiç parmak gibi ayak sorunlarının varlığında, ayak parmaklarınıza uyum gösterecek derinliğe sahip ayakkabılar tercih etmeye özen gösterin.

Ayak Sağlığınız İçin En Uygun Ayakkabı Modelleri

Günlük yaşantımızda koşu ayakkabıları, spor ayakkabılar, botlar, sandaletler ya da yüksek topuklu ayakkabılar gibi çok farklı modellerde ayakkabılar giyebiliriz. Ancak, ayak sağlığınız için en uygun ayakkabı modellerini tercih etmek ve hangi aktivite için hangi ayakkabıyı seçtiğiniz oldukça önem taşır.

• Spor ayakkabılar: Ayak sağlığınız için en uygun ayakkabı modelinin rahat olmanızı sağlayacak spor ayakkabılar olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak, spor ayakkabılar tercih edilirken de dikkat edilmesi gereken faktörler vardır. Yürüyüş, koşu, egzersiz gibi sportif faaliyetlerde iyi denge sağlayan ve aktivitelerden sonra ayağı rahat hissettirecek spor ayakkabılar tercih Koşu ayakkabıları, topukta uygun yastıklamayı ve sporcuların ihtiyaç duyduğu esnekliği sağlamak için özel olarak tasarlanmıştır. Saha sporlarında giyilen ayakkabı modelleri ise ayak bileklerine ve ayakların yan bölgesine destek sağlamalıdır. Futbol oynarken giyilen kramponlarda kemer desteği eklenebilen bir ayakkabı seçimi faydalı olabilir. Yürüyüş ayakkabıları ise esnek ve hafif olmalıdır. Ayakkabı çok sertse, ayağınız her adımda daha fazla baskıya maruz kalır ve uyuşmalar olabilir. Uzun yürüyüşlere çıktığınızda veya hızınızı arttırdığınızda daha hafif ayakkabılar adım atmanızı kolaylaştırır.

• Sandaletler: Sandaletler ve parmak arası terlikler genellikle kısa mesafeli yürüyüşler için uygundur. Sandalet seçiminde, ayağın daha fazla kısmını sarması için kayışlı sandaletler tercih edilebilir.

• Botlar: Ayağa tam oturmayan ve gevşek kalan botlar yeterli ayak desteği sağlamayabilir. Bu tip botlara kemer desteği eklemek ayakkabının ayağa uyumunu ve rahatlığını artırabilir.

• Yüksek topuklu ayakkabılar: Yüksek topuklu ayakkabılar, en sağlıklı ayakkabı modelleri arasında genellikle yer almaz. Yüksek topuklu ayakkabıların içinde ayak plantar fleksiyon konumuna zorlanır, yani ayağınız ayak bileğinden aşağı doğru duracak şekilde konumlanır ve ayağın ön kısmı üzerindeki baskı artarak tüm vücut duruşu etkilenir. Sonuç olarak yüksek topuklu ayakkabılar dengeyi bozarak yaralanma riskini arttırabilir, bacak, sırt ve ayak ağrısı gibi sorunlara neden olabilir. Yüksek topuklu ayakkabı giymeniz gerekiyorsa, daha alçak ve geniş topuklu ayakkabılar tercih edebilir, yanınızda mutlaka daha rahat etmenizi sağlayacak ayakkabılar bulundurabilirsiniz.

 

Ayak sağlığınız için en uygun ayakkabı modelleri yastıklı bir topuk, kolayca bükülmeyen sağlam bir taban ve esnek bir tasarıma sahip olmalıdır (Resim 3.). En sağlıklı ayakkabı modelleri üst kısmı yumuşak ve nefes alabilen malzemeden yapılmış ve tahrişi azaltarak ayakların daha rahat olmasını sağlayabilen ayakkabılardır. Ayakkabının üst kısmında ayağı ve ayak bileğini rahat bir şekilde sabit ve dengede tutmayı sağlayacak bağcıklar veya kayışlar bulunabilir. Ayak sağlığınızla ilgili sorunlarınız varsa, medikal ayak bakımına özellikle önem göstererek doktorunuz tarafından önerilecek özel ortezler ve ortopedik ayakkabılar tercih edebilirsiniz.

Ortopedik ayakkabılar

Ortopedik ayakkabılar; ayağı, ayak bileğini ve bacak yapısını desteklemek için özel olarak tasarlanan ve günlük ayakkabılardan farklı olarak tıbbi açıdan fayda ve özellikleri olan ayakkabılardır. Ortopedik ayakkabılar, genellikle ayak veya parmak şekil bozuklukları, ayak ağrıları, geniş ya da dar ayak yapısı, ayak başparmak kemik çıkıntısı, ayak yaraları, ayakları etkileyen nörolojik sorunlar gibi belirli kullanımlar için özel olarak tasarlanır. Bebeklerde ayakların düzgün gelişimini sağlamak için tabanı özel olarak tasarlanmış ortopedik ayakkabılar kullanılabilir. Her yetişkinin farklı bir ayak yapısı olduğundan uygun tabanlı ayakkabılar kişiden kişiye farklılık gösterir. Ayak yapısına uygun olmayan ortopedik ayakkabı tercihleri ayaklarda daha fazla ağrı ve rahatsızlığa yol açabilir. Ayak sağlığınızla ilgili soruna göre doktorunuz; ayağı düzgün şekilde hizalayan, basınç noktalarını ve aşınmayı ortadan kaldıran, dikişsiz iç kısma sahip, yürümeyi kolaylaştıran, parmak hareketi için alan sağlayan farklı tipte ortopedik ayakkabılar önerebilir.

Çocuklarda Doğru Ayakkabı Seçimi

Büyüme çağındaki çocuklar, her 3-4 ayda bir yeni ayakkabılara ihtiyaç duyabilir. Ayakkabılarını ne sıklıkla değiştirdiğiniz, çocuğunuzun ne kadar aktif olduğuna ve ayaklarının ne kadar hızlı büyüdüğüne bağlıdır. Çocuklarda doğru ayakkabı seçiminde, ayakkabının uzunluğuna, genişliğine ve derinliğine dikkat edilmelidir. Uygun olmayan çocuk ayakkabıları, ayak parmaklarında sorunlara, ayak tırnaklarının batmasına, çekiç parmaklara, nasırlara ve bunyonlara neden olabilir. Çocuğun ayak parmakları ile ayakkabının önü arasında yaklaşık 2 cm boşluk olmalıdır. Ayakkabı, ayak parmaklarına veya ayak tırnaklarına baskı yapmamalıdır. Ayak parmaklarına daha fazla hareket alanı sağlamak için yuvarlak burunlu ayakkabılar tercih edilebilir.

Hayatımız boyunca binlerce kilometre yürüyebilir ve binlerce saat ayakta kalabiliriz. Bu nedenle, vücudun temelini oluşturan ayaklarımızın bakımına ve sağlığına dikkat etmek, doğru ayakkabı seçimi yapmak yaşam kalitemiz için son derece önem taşır. Özellikle, diyabetik ayak yaraları gibi ayak sağlığıyla ilgili sorunlara sahip kişilerin medikal ayak bakımına özen göstermeleri genel sağlık açısından da önemlidir.

Yürüyüşünüzde olağandışı bir durum fark ederseniz, ayaklarınızda, dizlerinizde veya kalçalarınızda sürekli ağrı hissederseniz, sorunun temelinde ayak sağlığınız olup olmadığını belirlemek için ayak hastalıkları uzmanıyla görüşebilir, doğru ayakkabı seçimi için doktorunuza başvurabilirsiniz.