Skolyoz, bilinen diğer adıyla omurga eğriliği, omurganın bir yana doğru eğilmesiyle meydana gelen ve bebeklerden yetişkinlere kadar her yaştan insanı etkileyebilen bir durumdur. Skolyozun toplumda görülme sıklığı %2-%3 civarında olup erkeklerde ve kadınlarda eşit oranda görülür. Ancak, kadınlarda durumun daha ilerleyici olabildiği bilinmektedir. Çocuk felci ve kas distrofisi (kas hastalıkları) gibi rahatsızlıklar skolyoz için bir risk faktörü olmakla birlikte çocuklarda skolyozun nedeni çoğu zaman bilinmeyebilir. Omurgada gözle görülür bir eğiklik, omuz seviyelerinde eşitsizlik, bir omuz ve kalçanın bir yana doğru eğilmesi skolyoz belirtileri arasındadır.
Hafif skolyoz vakaları genellikle ciddi bir tehlike belirtmese de omurgadaki eğriliğin kötüleşip kötüleşmediğini görmek için takip önemlidir. Skolyoz genellikle tedavi ile düzelebilir ve skolyoz ağrıları rahatlayabilir. Omurga eğriliğinin şiddetine göre skolyoz tedavisinde ameliyat veya korse, egzersiz, fizik tedavi gibi ameliyat dışı tedaviler bulunur.
İçindekiler:
- Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?
- İdiopatik Skolyoz
- Skolyoz (Omurga Eğriliği) Neden Olur?
- Skolyoz (Omurga Eğriliği) Belirtileri Nelerdir?
- Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nasıl Teşhis Edilir?
- Skolyoz (Omurga Eğriliği) Tedavisi
- Skolyoz Ameliyatı
- Skolyoz (Omurga Eğriliği) Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?
Omurga eğriliği, tıptaki adıyla skolyoz; omurgayı oluşturan kemiklerin diziliminde bozukluk olması sonucu meydana gelir. Karşıdan bakıldığında düz görünmesi gereken normal ve sağlıklı bir omurga, bu dizilim bozukluğu nedeniyle ‘’S’’ şeklini alır ve her bir omur kemiği kendi etrafında belli derecelerde dönme hareketi yapar (Resim 1). Çoğu skolyoz hafiftir, ancak bazı omurga eğrilikleri, büyüme ve gelişmeyle birlikte daha şiddetli hale gelebilir. Şiddetli bir omurga eğriliği, göğüs içindeki boşluk miktarını azaltarak akciğerlerin düzgün çalışmasını zorlaştırabilir.
Skolyoz, çocuk felci ve kas hastalıkları gibi durumlardan kaynaklanmakla birlikte çoğu zaman skolyozun nedeni bilinmemektedir. Omurgada eğriliğin oluşum yerine göre servikal (boyun), torakal (sırt), lomber (bel), servikotorasik (boyun-sırt) ve torakolomber (sırt-bel) olarak skolyoz çeşitleri isimlendirilir (Resim 2). Ancak, en sık rastlanan türü nedeni bilinmeyen omurga eğriliği anlamına gelen idiopatik skolyozdur.
İdiopatik Skolyoz
İdiopatik skolyoz, nedeni tam olarak anlaşılamamış, ancak ergenlik döneminde artan büyüme hızının rol oynadığı düşünülen skolyoz çeşididir. İdiopatik skolyoz her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, %80’i ergenlik döneminde meydana gelir. Büyüme hızının yüksek olduğu dönemlerde eğriliğin ilerleme riski de yüksek olduğundan erken teşhis skolyoz tedavisinde oldukça önemlidir. Çoğu durumda, erken skolyoz tedavisi ve takip, durumun ameliyat gerektirecek kadar şiddetli hale gelmesini önleyebilir.
İdiopatik skolyozda, omurga eğriliğinin derecesi ve skolyozun ilerleme hızına göre kontrol süresi değişebilir. Genel olarak 6 ayda bir kontrol muayenesi yapılmalıdır. Bu kontrollerde vücut asimetrileri yeniden değerlendirilir, eklem hareket açıklığı ve esneklik değerlendirmeleri yapılır. Tüm omurganın ön-arka ve yan olarak çekildiği skolyoz röntgenleri tekrarlanır. Bu röntgen üzerinden eğrilik açısı hesaplanarak, önceki tetkiklere göre eğriliğin ilerleme durumu değerlendirilir.
Omurga röntgeninde görülen en az 10 derecelik bir eğrilik skolyoz olarak kabul edilmekle birlikte, hafif şiddetteki bu eğrilik herhangi belirti göstermeyebilir. Omurga eğriliği 20 derece veya daha fazlasına doğru ilerledikçe vücudun bir tarafa eğilmesi gibi anormallikler fark edilmeye başlanır.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Neden Olur?
Ağır sırt çantaları taşımanın veya yan yatış pozisyonunun skolyoza yol açabileceğini düşünülse de durum genellikle böyle değildir. Her 10 skolyoz vakasından yaklaşık 8’inin nedeni tam olarak bilinmemektedir (idiopatik skolyoz). Çocuk felci veya kas distrofisi gibi bazı nöromüsküler hastalıklar, omurga gelişimini etkileyen doğumsal kusurlar, omurga yaralanmaları veya enfeksiyonları, omurilik anormallikleri skolyoza neden olabilen bazı faktörlerdir. Bununla birlikte, skolyozun genetik olabileceğini gösteren kanıtlar da bulunmaktadır. Ergenlik döneminde ortaya çıkan skolyozlu hastaların yaklaşık üçte birinin ailesinde de omurga eğriliği öyküsü bulunmuştur.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Belirtileri Nelerdir?
Özellikle skolyoz başlangıcı aşamasında veya düşük derecelerde seyreden hafif skolyozda göze çarpan belirtiler, hissedilir bir asimetri veya yakınma olmaz. Büyüme ve ergenliğe girme dönemlerinde, skolyoz belirtileri genellikle daha belirgin hale gelebilir. Skolyozun yerine ve eğrilik açısına bağlı olarak skolyoz belirtileri genel olarak şöyledir (Resim 3):
- Omuz seviyelerinin eşit olmaması
- Kürek kemiklerinde asimetri
- Anormal kamburluk
- Yana eğrilik
- Leğen kemiği üzerindeki noktalarda seviye farkı
- Kollar yana sarkıtıldığında kol ile bel arasında mesafe farkı
- Belden öne eğilmede sırtta oluşan asimetrik çıkıntı
- Bacak boyu eşitsizliği
Bu skolyoz belirtileri özellikle giyinme veya ayna karşısında gözünüze çarpabilir. İleri derece skolyozda ise eklem hareketlerinde kısıtlılık, yürüme güçlüğü, solunum problemleri, günlük yaşam aktivitelerinde zorlanma gibi daha ciddi belirtiler olabilir.
Çocuklarda ve bebeklerde skolyoz belirtileri benzer özellikler gösterir, ayrıca çocuklar her zaman bir tarafa yaslanıyor gibi görünebilir, bel eğimli ve kaburgalar bir tarafta daha belirgin olabilir.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nasıl Teşhis Edilir?
Skolyoz teşhisi için öncelikle doktorunuz sağlık öykünüzü ve yakınmalarınızı dinler, fiziksel muayene yaparak skolyoz belirtilerini inceler. Çocuklarda skolyoz teşhisi için büyüme ve gelişim süreci değerlendirilir (Resim 4.). Skolyoz teşhisi ve omurga eğriliğinin ciddiyetini görmek için röntgen çekimi istenir. Ayrıca, omurilik anormalliği gibi altta yatan başka bir durumun skolyoza neden olduğundan şüphe edilirse, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) önerilebilir.
Skolyoz (Omurga Eğriliği) Tedavisi
Sırt ağrısı, skolyozun neden olduğu temel sorunlardan biridir, bu nedenle skolyoz tedavisi esas olarak ağrının giderilmesine yönelik olmalıdır. Skolyoz egzersizleri, korse, fizik tedavi ve cerrahi yöntemler gibi tedavi seçenekleri bulunur. Skolyoz şiddetli değilse ve herhangi bir sırt ağrısına neden olmuyorsa, henüz tedaviye gerek olmayabilir. Orta şiddetli bir skolyozda, korse veya ameliyat gibi skolyoz tedavi seçenekleri uygulanabilir. Skolyozdan şüpheleniyorsanız, uygun bir skolyoz tedavisi planı için doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.
Korse Tedavisi
İskelet olgunlaşmasının sonlanmadığı yani büyümenin devam ettiği dönemde omurga eğriliğinin derecesine göre karar verilerek korse tedavisine başlamak omurga eğriliğinin ilerleyişini yavaşlatabilir. Eğriliğin açısına, eğrilik yönüne ve yerine göre kişiye özel korse hazırlanır. Skolyoz korsesi kullanımı genellikle tam zamanlı (20-24 saat) önerilir.
Korse kullanımında büyümenin en hızlı olduğu dönemde 4 ayda bir, daha sonraki dönemde ise 6 ayda bir takip değerlendirmesi yapılması gerekir. Skolyoz korsesi ile tedavide, eğriliğin bu tedaviye nasıl yanıt verdiğine göre kullanım süresinin değiştirilmesine veya bırakılmasına karar verilir (Resim 5).
Skolyoz Egzersizleri
Skolyozda omurganın eğriliğine bağlı olarak, birçok kasın boyunda değişme, eklem yapısında bozulma, vücut ağırlık merkezinde kayma, vücudun normal duruşunda bozulma ve solunum fonksiyonlarında azalma söz konusu olur. Skolyoz egzersizleriyle tüm bu durumların önüne geçerek eğriliğin ilerlemesini durdurmak ve eğrilik açısını azaltmak hedeflenir.
Skolyoz egzersizleri programında sadece omurga çevresi kaslarına odaklanmak yanlıştır. Omurgadaki eğriliğe bağlı olarak; omuz ve kalça hareketleri ve kaburga kemiklerinin dizilimi de bu durumdan etkilenir. Ayrıca, vücut duruşunu güçlendirmek, gövde hizalamasını yeniden kazanmak, kasları güçlendirmek için evde skolyoz egzersizleri uygulanabilir.
Skolyoz egzersizlerine başlamadan önce tüm vücudun detaylıca değerlendirilmesi ve egzersiz programının buna göre planlanması önemlidir. Skolyoz egzersizleri, dikkatli ve uygun teknikle yapılmalıdır. Herhangi bir evde skolyoz egzersizi programına başlamadan önce mutlaka doktorunuza danışın.
Fizik Tedavi
Skolyozda fizik tedavi; skolyoz ağrısını hafifletmeye, omurga hareketliliğini iyileştirmeye ve eğriliğin kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir. Fizyoterapistiniz, omurganızı destekleyen kasları güçlendirmek ve vücut duruşunu geliştirmek için gerekli egzersizleri gösterir. Bununla birlikte, evde günlük olarak yapılabileceğiniz skolyoz egzersizleri önerilebilir (Resim 6.).
Schroth Metodu
Omurga eğriliğini, 3 boyutlu olarak değerlendirme ve tedavi etme prensibine dayalı olan Schroth metodu, skolyoz tedavisi için cerrahi olmayan bir tedavi yöntemidir. Schroth metodunda, eğri olan omurgayı, daha doğal bir pozisyona getirmek amacıyla her hasta için özel olan egzersizler uygulanır. Bu egzersizler;
-Vücudu ayakta tutmak, oturmak ve uzanmak,
-Duvar merdiveni, egzersiz bantları ve terapi topları ile çalışmak,
-Nefes egzersizleri yapmak,
-Duruş düzeltme tekniklerini öğrenmek gibi aktivitelerden oluşur.
Skolyoz Ameliyatı
Omurga eğrilik derecesinin 45 derecenin üzerinde olması durumunda genellikle cerrahi tedavi uygulanır. İleri derece eğriliklerde cerrahi tedavi yapılmaması, solunum fonksiyonlarında bozulma meydana gelmesine neden olabilir. Skolyoz ameliyatında amaç; bozulan vücut hareketini omurgaya geri kazandırmaktır. Skolyoz ameliyatı yöntemleri hastadan hastaya değişiklik gösterebilir. Eğer büyümesi devam eden, kemik olgunlaşmasının erken evrelerindeki çocuklarda skolyoz ameliyatı kararı alınmışsa, uzatılabilen sistemler veya ipli skolyoz ameliyatı uygulanabilir.
Uzatılabilen sistemlerde; çocuklarda omurgaya yerleştirilen vida ve çubuklar ile eğrilik düzeltilmeye çalışılır. Çocuk büyürken, omurganın eğriliğini korumaya yardımcı olmak için çubuklar omurgaya tutturulur. Her 6 ile 12 ayda bir omurganın büyümesine uyum sağlamak ve çubukları uzatmak için başka bir ameliyat uygulanır.
İpli skolyoz ameliyatında; cerrahi işlem ile açılan küçük kesilerden omurlar vidalanır. Bu vidalardan özel ipler gerdirilerek eğrilik düzeltilir. Böylece, gelişme döneminde olan çocukların omurgası gelişimine devam eder.
Bu sistemlerin avantajı, çocuğun büyümesine izin veren ve uyum sağlayan sistemler olmasıdır. Hızlı büyüme dönemini geride bırakmış ve kemik olgunlaşmasının sonlarına yaklaşmış bir çocukta ise omurların birbirine kaynamasını sağlayan füzyon ameliyatları yapılabilir.
Skolyoz Hastalarının Yapmaması Gerekenler
Omurga eğriliğinin düzeltilmesi için ağır fiziksel kuvvet gerektiren sporlar ve yaşlılar için ağır yük kaldırılması, skolyoz hastalarının yapmaması gereken faaliyetlerdir. Bununla birlikte, skolyoza iyi gelen sporların da omurgayı fazla zorlamadan yapılması gerekmektedir. Aksi taktirde omurga eğriliği düzeltilmek istenirken; skolyoz daha da ilerleyebilmektedir. Bunların yanında;
- Gün içinde masa başında uzun süre oturmak,
- Ağırlık taşırken hep aynı tarafı kullanmak,
- Sırt çantalarını tek taraflı taşımak, skolyoz hastalarının kaçınması gereken hareketlerdir.
Skolyoz Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Hafif skolyoz vakaları her zaman tedaviye ihtiyaç duymayabilir. Ancak, orta ve şiddetli skolyoz tedavi edilmezse ağrıya, deformitenin artmasına, vücut duruş bozukluğuna, göğüs içindeki boşluk miktarının azalmasıyla kalp ve akciğerlerde hasara neden olabilir.
Çocuklarda skolyoz çoğunlukla ergenlikten hemen önce büyüme dönemi sırasında gelişir. Omurga eğriliği küçükse tedaviye ihtiyaç olmadan düzenli kontroller ile takip edilmesi önerilebilir. Omurga eğriliği, 20 ile 40 derece aralığındaysa uygun skolyoz tedavisinin planlanıp geç kalmadan uygulanması önemlidir.
İdiopatik skolyoz, hem en sık rastlanan hem de en sık gözden kaçan skolyoz türüdür. Özellikle omurga eğriliğinin düşük derecelerde olduğu durumlarda fark edilmesi çok güç olabilir. Siz de evde, vücut asimetrilerinin var olup olmadığını kontrol ederek basit bir tarama yapabilirsiniz. Skolyozdan şüpheleniyorsanız başvurmanız gereken alan Ortopedi ve Travmotoloji bölümüdür. Skolyozda erken tanı ve uygun tedavinin doğru zamanda uygulanması, gelişmekte olan çocukların geleceği için büyük önem taşır.
Kemik kas eklem sağlığı ve güvenilir tedavi yöntemleri için uzman ekibimiz ile iletişime geçebilirsiniz.
