Askerlikten Muafiyet ve Ortopedik Hastalıklar

Askerlik; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan ve 20-41 yaş arasındaki her erkeğin yerine getirmesi gereken bir vatan hizmetidir. Bu hizmeti gerçekleştirebilmek için fiziksel ve ruhsal sağlığın elverişli olması büyük önem taşır. Çünkü askerlik her açıdan yeni ve zorlayıcı bir deneyimdir. Yakın çevreden uzak kalmak, askeri eğitimlerde üst düzey performans sergilemek ve askerlik düzenine uyum sağlamak yaşanabilecek zorluklara örnek olarak verilebilir.

Askerliğe elverişliliğin tespit edilmesi için ayrıntılı bir sağlık muayenesi yapılır. Ortopedik rahatsızlıklar da askerliğe elverişliliğin değerlendirilmesinde seçici bir alandır. Askerlik hizmetinin sorunsuz tamamlanabilmesi için hareket becerilerinin belirli bir seviyede korunması gerekir. O yüzden askerlik öncesinde ortopedik hastalıkları fark etmek ve gerekli önlemleri almak önemlidir.

Yazımızın devamında “Askerlik muayenesinde nelere bakılır, askerlikten muaf hastalıklar listesinde hangi ortopedik hastalıklar bulunur, düztaban askerlik yapar mı, TSK düztaban dereceleri nedir, askerlik kilo sınırı nedir?” sorularının cevaplarını bulabilirsiniz.

İçindekiler:

• Askerlik Muayenesinde Nelere Bakılır?
• Askerlikten Muaf Olma Şartları Nelerdir?
• Askerlikten Muafiyet Gerektiren Ortopedik Rahatsızlıklar
• Sık Sorulan Sorular

Askerlik Muayenesinde Nelere Bakılır?

Askerlik muayenesi, askerlik hizmetine uygunluğu tespit etmek amacıyla yapılır. Muayene genellikle bir dizi fiziksel ve ruhsal sağlık değerlendirmesini içerir. Aile hekimi tarafından gerçekleştirilen askerlik muayenesinde aşağıdaki adımlar izlenir:

• Doktorunuz kişisel bilgilerinizin doğruluğunu kontrol eder.
• Genel muayene bilgileri alınır ve hayati ölçümler yapılır. Ağırlık, boy, kan grubu, kan basıncı ve vücut sıcaklığı ölçülür.
• Kilo ve boy esas alınarak ölçülen beden kitle indeksiniz elverişli sınırların içinde değilse, geçici sağlık kurulu veya hastaneye sevkiniz verilir.
• Uzuv kaybı ve ortopedik rahatsızlıklarınız değerlendirilir. Eğer bu tür bir rahatsızlığınız varsa “askerliğe elverişli değildir raporu” için geçici sağlık kurulu veya hastaneye sevk edilirsiniz.
• Geçmiş hastalıklarınıza dair kaydınız, görme/işitme kaybınız, alkol/madde bağımlılığınız, psikiyatrik rahatsızlığınız, bedensel/ruhsal ileri tetkik bulgunuz “EVET” ve “HAYIR” cevapları üzerinden değerlendirilir. Eğer herhangi birine “EVET” cevabı verirseniz, doktorunuz daha ayrıntılı bilgilerinizi alacak ve hastane sevkinizi gerçekleşecektir. Ancak belirttiğiniz hastalık, TSK Sağlık Yönetmeliğinin A diliminde yer alıyorsa ileri tetkik yapılması gerekmez. A dilimindeki hastalıklar için TSK Sağlık Yönetmeliğini inceleyebilirsiniz.

Yukarıda askerlik muayenesinde izlenen süreç özetlenmiştir. Askerlik muayenesi ve ileri tetkik sonucu, “Askerliğe Elverişlidir”, “Askerliğe Elverişli Değildir”, “Ertesi Yıla Bırakma” ya da “Sevk Geciktirme” kararları çıkabilir.

Askerlikten Muaf Olma Şartları Nelerdir?

Askerlikten muaf olma şartları, birçok asker adayının merak ettiği konulardan biridir. Çünkü askerlik hizmetine başlayan her birey, temel askerlik eğitiminden geçer. Bu eğitim fiziksel dayanıklılık, kondisyon, güçlenme, disiplin ve hijyen gibi birçok alanı içerir. Sağlık sorunları yaşayan kişiler, özellikle fiziksel eğitimde çok zorlanabilir ve görevlerini yerine getiremeyebilir.

Askerliğe engel durumlar, birçok sağlık alanıyla ilgili olabilir. Göz hastalıkları, iç hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları ve ürogenital organ hastalıkları bu alanlardan bazılarıdır. Göz hastalıklarından örnek vermek gerekirse, 7-11 diyoptrilik miyopi veya hipermetropi hastalığı muafiyet sağlayan durumlardan biridir. Askerlikten muaf hastalıklar listesi, TSK sağlık yönetmeliğinde ayrıntılı bir biçimde açıklanmıştır.

Genel olarak vücut fonksiyonlarını bozan, duyuları ve hareket becerilerini belirli bir noktaya kadar engelleyen sağlık sorunları, askerlik hizmetinden muafiyet gerektirebilir. Bu konu geniş kapsamlı olduğu için bu yazımızda sadece ortopedik rahatsızlıklar üzerinde durulacaktır.

Askerlikten Muafiyet Gerektiren Ortopedik Rahatsızlıklar

Kas ve iskelet sistemi hastalıkları, askerlik muayenesinde değerlendirilen alanlardan biridir. Her bir ortopedik rahatsızlık için ayrıntılı kriterler bulunmaktadır. Ancak en önemli kriterlerden biri, vücut fonksiyonlarının ve hareket yeteneğinin etkilenme düzeyidir. O yüzden ortopedik rahatsızlıkların hangi derecede olduğu, askerlik hizmetinin yapılıp yapılmayacağını büyük oranda etkiler.

Bu bölümde askerlikten muafiyet gerektiren ortopedik rahatsızlıkları genel bir şekilde ele aldık. Daha ayrıntılı bilgi edinmek için mutlaka TSK sağlık yönetmeliğini okumalı ve askerlik muayenesindeki doktorunuza danışmalısınız. Çünkü muafiyet gerektiren ortopedik rahatsızlıklar çok geniş bir konudur.

Eğer aşağıdaki rahatsızlıklarla ilgili bir tedavi gördüyseniz, “Ertesi Yıla Bırakma” ya da “Sevk Geciktirme” kararı uygulanır. Bir sonraki randevu tarihinde yeniden muayene olursunuz ve ona göre askerlikle ilgili durumunuz belirlenir.

Üst ve Alt Vücudun Hareketlerini Etkileyen ve Ameliyatla Düzeltilmeyen Şekil Bozuklukları

Belirli derecenin üstündeki kübitüs varus, koksa vara gibi deformiteler, hareketleri kısıtlayabilir ve silah kullanmaya engel olabilir. O yüzden bu deformiteler askerlikten muafiyete neden olabilir. Ayrıca diz altı, diz üstü, dirsek altı, dirsek üstünde amputasyon veya dezartikülasyon protezlerin kullanımı muafiyete neden olur.

Üst ve Alt Vücuttaki Büyük Eklemleri (Omuz, Dirsek, Ön Kol, El Bileği, Kalça, Diz, Ayak Bileği) İlgilendiren Rahatsızlıklar

Üst ve alt vücuttaki büyük eklem rahatsızlıkları, askerlik hizmeti için muafiyet gerektirebilecek önemli sağlık sorunlarıdır. Bu rahatsızlıklar, kişinin fiziksel performansını olumsuz yönde etkileyebilir. Askerlikten muafiyete neden olabilecek bazı büyük eklem rahatsızlığı örnekleri aşağıdaki gibidir:

• Tekrar eden çıkıklar,
• Eklem gevşekliği,
• Hareket açısının azalması,
• Eklem hareketlerini azaltan ve ameliyatla çıkarılamayan yabancı cisimler,
• Kesin tedavisi olmayan ve altı aydır devam eden romatizmal hastalıklar,
• Hareket becerisini etkileyen avasküler nekroz,
• Uygulanan tedavilerin iyileştiremediği ve fiziksel aktiviteyi bozacak seviyede refleks sempatik distrofi ve kompleks bölgesel ağrı sendromu,
• Kısmi veya tam protez ameliyatı

Vücudun İşleyişini Etkileyen Uzuv Kısalıkları veya Uzunlukları

Bazı uzuvların daha uzun veya daha kısa olması, askerlikten muafiyet için değerlendirilen bir durumdur. Bu konudaki değerlendirmelerin kişisel düzeyde yapıldığı unutulmamalıdır. Örneğin 170 cm’den kısa kişilerin üst vücut uzuvlarında 4 veya 5 cm’lik bir uzama ya da kısalma varsa askerlikten muaf olunur.

Kaslarla İlgili Rahatsızlıklar

Kaslarla ilgili birtakım rahatsızlıklar askerlik hizmetini yapmayı engelleyebilir. Bu rahatsızlıklar aşağıdaki gibidir:

• Önemli vücut hareketlerini sağlayan kaslarda kasıntı, fıtık vb.
• Büyük kaslarda süreğen kas iltihapları, miyozitis ossifikans
• Belirli değerlerdeki kas atrofisi
• Vücudun işleyişini ileri derecede bozan travmatik kas zedelenmeleri ve kas tümörleri

Kemik Tümörleri

Kemik tümörleri genellikle tedavi gerektiren ve kişinin fiziksel sağlığını ciddi şekilde etkileyebilen bir durumdur. O yüzden kemik tümörü olan kişiler, askerlik hizmeti sırasında birçok zorlukla karşılaşabilir. “Askerliğe elverişli değildir raporu” alınması için ise tümörün tipi, büyüklüğü, yayılma durumu ve diğer bireysel faktörler değerlendirilir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği)

Skolyoz deformitesi, omurga eğriliği olarak da bilinen ve askerlikten muafiyete sebep olabilen rahatsızlıklardan biridir. Ancak TSK sağlık yönetmeliğine göre, skolyozunuz sırt bölgesinde 26-45 derece veya bel bölgesinde 21-50 derece olduğu zaman askerlikten muafiyet söz konusudur. Yani daha düşük derecedeki skolyoz, askerliğe bir engel oluşturmamaktadır.

Kifoz ve Lordoz Deformiteleri

Kifoz ve lordoz deformitelerinin askerlikten muafiyete neden olması için bazı kriterler bulunmaktadır. Kifoz deformitesi için boyun bölgesinde (-1)-(-10) derece arası, göğüs bölgesinde 66-75 derece arası ve bel bölgesinde (-1)-(-10) dereceden fazla olursa askerlikten muaf olunabilir. Lordoz deformitesi için ise boyun bölgesinde 66-75 derece, göğüs bölgesinde (-1)-(-10) derece ve bel bölgesinde 96-110 derece olması gerekmektedir. 

Diğer Omurga Rahatsızlıkları

Askerlikten muafiyete neden olan diğer omurga rahatsızlıkları aşağıdaki gibidir:

• Hareket, his veya stabiliyeti engelleyen spina bifida, bel kayması (spondilolistezis), sakralizasyon, lumbalizasyon
• Tamamıyla iyileşmiş ya da aktif olmayan Mall de Pott hastalığı (kemik tüberkülozu ya da kemik veremi)
• Omurga hareketlerini %25’ten fazla engelleyen, sürekli ağrı ve stabilite bozukluğu yapan spondiloartritler, travmatik veya dejeneratif hastalıklar, Scheurman hastalığı (Scheurman kifozu, yapısal kamburluk), ankilozan spondilit
• Total laminektomi ve cerrahi artrodez işlemlerinden geçenler
• Kanal darlığı (Spinal stenoz)
• Yeterli iyileşmeyi sağlamayan omurga ameliyatları

El ve El Parmağı Rahatsızlıkları

El bütünlüğünü ve işlevini bozabilecek durumlar, askerlikten muaf olmaya neden olabilir. Örnek olarak, ameliyatla düzeltilmesi mümkün olmayan baş ve işaret parmağı yapışıklıkları veya bir elin diğer ele göre, %50 daha büyük (makrodaktili) veya daha küçük (mikrodaktili) olması söylenebilir. Ayrıca parmak kemiklerinin belirli oranlardaki eksikliği de muafiyete sebep olabilmektedir.

Düztaban

Düztabanlık, ayak tabanının normalden daha az kavisli olması durumudur. Hafif derecedeki düztabanlık genellikle askerlik hizmetine engel teşkil etmez. Ancak, düztabanlığın şiddeti ve buna bağlı olarak ortaya çıkan şikayetler, muafiyet için önemli kriterlerdir. Eğer ağrı, yürüme zorluğu gibi şikayetler varsa ve radyolojik görüntüleme sonuçlarında belirli bulgular gözleniyorsa askerlikten muafiyet söz konusu olabilir.

Diğer Ayak Rahatsızlıkları

Askerlikten muafiyete neden olan diğer ayak rahatsızlıkları aşağıdaki gibidir:

• Yürüyüşü etkileyen çukur taban (pes cavus)
• Ayak bileğinin hareketlerini kısıtlayan şekil bozuklukları
• Ayak tabanının dışa ve içe döndürülmesini engelleyen kas, tendon ve kemik hastalıkları sekelleri (doku bozukluğu)
• Yürüyüşü engelleyen topuk dikeni ve aşil tendonu kısalığı
• Bir ayağın diğerinden 4 cm (veya daha fazla) daha kısa veya uzun olması

Ayak Parmaklarını İlgilendiren Rahatsızlıklar

Askerlikten muafiyete neden olan ayak parmaklarıyla ilgili rahatsızlıklar aşağıdaki gibidir:

• Uzuv eksikliği (başparmağın veya daha fazla parmağın eksikliği)
• İleri derecede şekil bozuklukları (kıkırdak bozukluğuyla birlikte görülen halluks valgus, halluks varus, halluks rigidus, çekiç parmak, çıkık parmak, parmakların üst üste binmesi)

Sonuç

Askerlik hizmeti, Türkiye Cumhuriyeti’nin erkek vatandaşları için dönüm noktalarından biridir. Askerlik hizmetini yapan kişiler hem ülkenin ulusal savunmasına katkıda bulunur hem de kişisel gelişimleri için deneyim kazanırlar. Fakat bazı kişiler, fiziksel veya ruhsal sağlık açısından askerliğe engel olabilecek sorunlar yaşayabilirler. Bu durumda askerlikten muafiyet söz konusudur.

Ortopedik rahatsızlıklar, askerlik öncesi sağlık muayenesinde dikkat edilmesi gereken durumların başında gelmektedir. Ancak ortopedik rahatsızlıkların askerliğe engel olması için hareket becerilerini büyük ölçüde kısıtlaması gerekir.

Bir diğer önemli nokta ise askerlik şartları zaman içinde değişebileceğinden, güncel bilgilere resmi askeri kaynaklardan ulaşmanız gerekir.

Bu yazımızda sizleri bilgilendirmek amacıyla, askerlik muayenesi sürecini ve muafiyet gerektiren ortopedik rahatsızlıkları derledik. Askerlik dönemindeki ortopedik rahatsızlıklar, devletin belirlediği yetkili hastaneler tarafından değerlendirilir. Eğer askerlik dönemi dışındaysanız, ortopedik rahatsızlıklarınızın tedavisi için uzman doktorlarımızdan randevu alabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

Hangi hastalıklar askerlikten muaf olur?

Hangi hastalıkların askerlikten muaf olduğunu öğrenmek için mutlaka TSK sağlık yönetmeliğini okumalısınız. Çünkü birçok sağlık alanındaki hastalık askerlikten muafiyet gerektirebilir. Bu alanlara kısaca örnek vermek gerekirse; göz hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları, iç hastalıkları, ürogenital organ hastalıkları, kas ve iskelet sistemi hastalıkları sayılabilir. Hastalığınızın askerlikten muaf olup olmayacağını öğrenmek için TSK sağlık yönetmeliğindeki ilgili bölümü okuyabilirsiniz.

Askerlikten muaf belgesi nereden alınır?

Askerliğe elverişli olup olmadığınızı öğrenmek için ilk olarak aile hekiminize muayene olursunuz. Aile hekiminiz, askerliğe engel bir rahatsızlığınızın olup olmadığını tespit etmek için askerlik muayenenizi gerçekleştirir. Eğer askerliğe engel olabilecek bir durumunuz varsa, sizi yetkili bir hastaneye sevk eder. Hastanedeki muayeneniz sonucu askerliğe elverişli değildir raporu veya askerliğe elverişlidir raporu alırsınız.

Düztaban askerlik yapar mı?

Düztabanlık, askerlikten muaf hastalıklar listesinde yer almaktadır. Ancak her düztaban hastası “askerliğe elverişli değildir raporu” alamaz. Bunun için düztabanın derecesi, şiddeti ve neden olduğu şikayetler değerlendirilir. Ağrı ve yürüme zorluğu varsa, radyolojik görüntüleme bulgularında belirlenen bulgular ortaya çıkarsa askerlikten muaf olunabilir.

TSK düztaban dereceleri nedir?

TSK sağlık yönetmeliğinde, askerlikten muaf olma şartlarına ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Bazı deformitelerde, radyolojik görüntüleme bulgularında tespit edilen açılanmalar değerlendirilir. Düztaban için ise kalkaneal yükseklik açısı 10 dereceden daha azsa askerlikten muaf olunabilir. Bunun dışında ağrı ve yürüme zorluğu gibi hareket etmeyi engelleyebilecek şikayetlerin bulunması gerekmektedir.

Askerlik kilo sınırı nedir?

Her asker adayının kilo sınırı değişkenlik gösterir. Çünkü alt kilo sınırı ve üst kilo sınırı, asker adayının boyuna göre farklılaşır. TSK Sağlık Yönetmeliğinde ayrıntılı olarak aktarılan bu tablodan bir örnek vermek gerekirse: 180 cm boyundaki bir kişi için alt sınır 63 kg iken üst sınır 77 kg’dır.

Sadece ideal aralığın içinde olmamak, askerlikten muaf olmaya yeterli değildir. Boy/ağırlık oranı için hastaneye sevk gerektiren durumlar aşağıdaki gibidir:

• Yirmi yaşına girdikten sonra, tablodaki alt kilo sınırından 11 kg ila 20 kg (20 kg dahil) eksik olmak
• Yirmi yaşına girdikten sonra, tablodaki üst kilo sınırından 31 kg ila 40 kg (40 kg dahil) fazla olmak
• Kemik yaşı 19 ve üzeri olduğu halde, 152 cm veya daha kısa bir boya sahip olmak

Yukarıdaki değerler, yeni çıkabilecek kanunlara göre değişkenlik gösterebilir. O yüzden resmi askeri kaynakları takip etmeniz ve en güncel bilgileri kontrol etmeniz önemlidir.